Arama

İnanmak, insani bir ihtiyaçtır. Binaenaleyh bu ihtiyacın bir tezahürü olarak yüzyıllar hatta binyıllar boyunca insanlık, hem belirli bir ölçüde iki doğayı/hüviyeti (insani ve ilahi) tek vücutta bir araya getiren hem gök ile yer arasında tabiri caizse bir köprü inşa eden hem de kurtarıcı niteliğine haiz şahsiyetler yaratmaktan geri kalmamıştır. İnsan topluluklarının düşünce sistemlerinin temeline yerleştirdikleri söz konusu simalar kimi zaman beklenen etkiyi yaratamazken, kimi zaman da istisnai başarılar elde etmişlerdir. bu başarıların en çarpıcı örneklerinden biri de etkisi günümüze kadar devam eden ve geniş kitlelerce kabul görmüş Nasıralı İsa'nın hikayesidir. Önceden bir marangoz olan akabinde ise gezgin bir vaiz hüviyetine bürünen İsa; saray yaşamından bihaber, aristokrasinin değerlerini bir köylünün ağzıyla basit ve yalın bir şekilde ifade eden, karşısındakinin zengin ya da nüfuzlu biri olduğuna aldırmayan, hitap ettiği insanlardan hürmet gören, tevazu sahibi bir kimsedir. Onun ve öğretisinin evrensel nitelik kazanması, bu dünyadan göçmesinin akabinde gerçekleşecektir. İsa'nın tebliğinde defaatle getirdiği gibi vaat ettiği krallık dünyevi değil, uhrevidir. Ancak mensubu olduğu Yahudi toplumunda kadim zamanlardan beri devam eden ve o dönemdeki Roma tabiyetiyle iyice şiddetlenmiş hale gelen mesih beklentisi, nasıralı'nın mesajının insanlar tarafından farklı algılanmasına sebebiyet verecektir. Yunancaya Christos şeklinde çevrilen "mesih" (Maşiah) kelimesi, "efendinin merhemi" anlamına gelmektedir ve sadece bu anlama bakıldığında bile Yahudilerin bekledikleri mesih'e atfettikleri önem, kendini bariz bir şekilde göstermektedir. Yahve , İsrailoğulları 'na ebedi krallık sözü vermiştir ve Davut 'un soyundan gelecek olan Mesih 'in onlara liderlik etmesi gerekmektedir. Aslında Nasıralı'nın mevzubahis kahramanlık kültü 'nün merkezinde yer alması kendi icraatları ile değil, ölümünün akabinde on iki havari 'nin içinde yer alan ve ekseriyetinin rabbani geleneğinden geldiği, kimilerinin de İznik Konseyi 'nde kabul edilen ekümenik hüviyetteki İncil lerin yazarlarından olduğu Pavlus , Yuhanna , Luka gibi isimlerin faaliyetleri ile hasıl olmuştur. İsa'nın vaat ettiği krallığın yeryüzündeki tezahürünün temsil ettiği kurumlara kutsiyet atfetmek ve doğmakta olan hristiyan dünyada bu kurumlara, "hak ettiği" değeri verebilmek için; iktidarın tanrıya ait olduğunu ve ondan geldiğini tüm müminlere hatırlatmak ve böylece monarşiyi kutsal bir kurum haline getirmek için yukarıda bahsini geçirdiğimiz isimler tarafından toplumun algısı manipüle edilerek bu şekilde bir yol haritası izlenmiştir. Örneğin Yahudilikte soyun kadınlardan tevarüsü çok eski bir gelenek olmasına rağmen İncil yazarları tarafından, İsa'nın "üvey babası" olan Yusuf 'un kral Davut 'un soyundan geldiği iddia edilmiş ve bu sayede İsa'nın veraset hakkı meşru bir zemine oturtulmuştur. Tabi ki beklenen mesihe dair vuku bulması gerekenler bununla da sınır kalmaz. Eğer Nasıralı, insanlığı içine düştüğü çukurdan çekip çıkaracak kişi ise anlatıla gelen hikayesinde hiçbir boşluğun olmaması ve her detayın düşünülmesi gerekmektedir. Bunun için de yahudilerin geleneksel anlatısından yani Eski Ahit 'ten faydalanılarak görece sağlam temellere oturtulmuş kahramanın yolculuğuna dair bir hikaye oluşturulur. - Kralın doğumu Caesar Augustus , tek başına iktidara gelmesinin akabinde bütün Roma dünyasında bir nüfus sayımının yapılması için bir buyruk çıkarır. Bu emir üzerine İsa'nın üvey babası olan Yusuf da Davut'un soyundan geldiği için Celile 'nin Nasıra kentinden, bağlı olduğu Yahudiye bölgesine, Davut'un kenti Beytlehem 'e gider. Yanında "hamile" olan "nişanlısı" Meryem de vardır. Bu sırada Meryem'in doğum vakti gelir. Handa yer bulamayan çift, bir mağara ya yerleşir ve İsa'nın doğumu, peygamberlerin hayatlarında sıkça gördüğümüz bir metafor olan mağarada gerçekleşir. Bu mekan; vahye, zuhura, murakabeye uygundur. (bkz: Kutsal Kabir Mağarası ). Doğumun akabinde yine peygamberler açısından bir başka önemli metafor olan çoban simgesi ortaya çıkar. Mağaradan çıktıktan sonra Yusuf, Meryem ve İsa, geceyi kırlarda çobanlar ile beraber sürüyü gözleyerek geçirir. Kadim toplumlarda bilhassa Mezopotamya ve çevresinde peygamber, kral gibi figürler, çobanlar ile bir tutulur. Halk bir sürü ise onu güdecek olan peygamber, kral yani çobandır. Nasıralı'nın doğumuyla beraber hasıl olan olaylar bunlar ile de sınırlı kalmaz. Kilisenin anlatısına göre doğumundan 2 hafta sonra Mazdekçi rahipler , doğunun bilgeleri, astronomlar, müneccimler diye anılan kimseler bebek İsa'yı görmeye gelirler. Onlara gözüken "yeni yıldızı" takip ederek Kudüs 'e varmışlardır. İsa'nın yıldızı, yine bir kraliyet göstergesidir. Müneccimler, yeni doğanın peygamber veya mesih olduğundan şüphe etmezler ve ona hemen unvanı ile hitap ederler. Bu gelişmelerin akabinde o dönemde Roma tarafından atanmış olan Yahudiye eyaletinin kralı olan ve tek hükümdar olabilmek adına kendi öz evladını öldüren Hirodes paniğe kapılır ve Beytüllahim'deki bütün "iki ve iki yaşından küçük erkek bebeklerin" öldürülmesi emrini verir. Ancak tanrının, katliamdan kurtulan bebek İsa için farklı planları vardır .. - Çölde Ayartma İsa'nın çocukluğu ve gençliği ile alakalı neredeyse hiçbir şey bilinmemektedir. Ancak hayatının erken dönemlerinde dikkat çeken önemli bir husus, Ürdün Nehri 'ndeki vaftiz hadisesidir. Bu vaftiz, aslında "kahramanımızın" kamusal hayatının başladığına işaret eder ve kraliyet yetkilendirmesi ile ilişkilidir. Öte yandan vaftiz günü aynı zamanda vahiy günü 'dür çünkü kutsal ruh o gün kendini göstermiş ve tanrının sesi, İsa'nın ilahi nesebini ilan ederken duyulmuştur. Vaftizin hemen akabinde İsa, oruç tutmak için çöle inzivaya çekilir ve 40 gün burada kalır. (bkz: peygamberlik alametleri ) Çölde geçirdiği zaman aralığında İsa, şeytanın vesveselerine maruz kalır. Kahramanımıza "hata" yaptırmayı uman şeytan, elinden geleni ardına koymaz. İsa'yı alıp Kudüs'e, yüksek bir dağın tepesine taşır ve önce İsa'ya eğer isterse, aç olduğu için taşları ekmeğe çevirebileceğini söyler. Bu öneri, doğa yasalarını çiğnemek anlamına gelmektedir ancak Nasıralı oyuna gelmez. Şeytan giderek tekliflerini yükseltir ve son olarak Nasıralı'nın kabul etmesi takdirinde İsrail'e hak ettiği egemenliği ve "denizden denize" hükümranlık edecek mesih unvanını kendisine vereceğini taahhüt eder. Ancak İsa, şeytana ileride Pontus Pilatus 'a da söyleyeceği meşhur cevabını verir: Benim krallığım bu dünyada değil. - Göklerin Krallığı Yukarıda son olarak bahsini geçirdiğimiz çarpıcı olayın akabinde İsa, vaaz vermek için kent kent, bölge bölge dolaşmaya başlar ve konuşmalarında defaatle tanrının krallığı ve göklerin krallığı gibi ifadelerden faydalanır. Bu, Yahveh adını taşıyan tanrıdan " o " diye bahseden ve bu ismi zikretmekten çekinen bir halkın, gök kelimesini kullanarak başvurduğu "edebi kelamın" bire bir aynısıdır. İsa, vaazlarında belirsiz değinmeler ile söz konusu krallığın tanımlarını verir. Ancak "bilerek ve isteyerek" muğlak yaptığı bu tanımlar, aslında tanrının vaat ettiği krallığın tanımlanamaz olduğunu göstermektedir. Nitekim vaazlarından biri sırasında çoşkulu kalabalık onu kral olarak omuzlara kaldırmak istediğinde buna izin vermemiş ve aslında böyle yaparak yahudilerin mesih beklentilerini, onların tahayyüllerindeki gibi karşılamayacağını anlatmak istemiştir. Bu olayın akabinde "dağa, tek başına inziva çekilen "İsa, ertesi gün geri gelir ve halka hitaben uzun bir konuşma yapar. Gökten geldiğini, "bedeninin yenmesi ve kanının içilmesi" gerektiğini söyler. Lakin doğal olarak kalabalık, Nasıralı'nın demek istediğini anlamaz ve Yuhanna'nın kitabında da belirttiği gibi "müritlerinin çoğu ona eşlik etmeyi bırakır ve onu terk eder." İsa'nın vaat ettiği krallık, yahudilerin hayallerini süsleyen dünyevi krallık değildir. Nasıralı'nın vaat ettiği göklerin krallığı; "yeni insanın doğuşunu, ruhun kökten değişimini" yani metanoia 'yı talep etmektedir. Bu krallıkta dünyanın mevcut halinin ilga edilmesi ve yozlaşmış olan eski dünyanın yerini "yeni bir dünyaya" bırakması gerekmektedir (bkz: Nuh Tufanı ). Ancak onun öğretisini anlamaya muktedir olmayanlar, ısrarla Hamsin Yortusu 'nda mesih'in getireceği "kurtuluş" ile tanrının krallığı'nın yeryüzünde kurulacağına dair inançlarını muhafaza etmeye etmişlerdir ... - kraliyet mucizeleri isa'nın tebliği esnasında kalabalıkları yaratan, öğretisi kadar yahudilerin onu izlemesidir. gittiği hemen her yerde birtakım mucizeler gerçekleştirir nasıralı. körlerin gözlerini açar, sağırların işitmesini sağlar. simgesel anlamlar barındıran mevzubahis mucizeler, aynı zamanda birtakım bilge dersler de ihtiva eder. incil yazarları, bir seçim yaparak "kahramanımızın" yalnızca "40 kadar mucizesini" kitaplarında aktarır. doğal düzeni yeniden tesis etmeyi hedefleyen bu mucizeler ekseriyetle hastaları sağaltma, şeytan çıkarma, ölüleri diriltme (yair'in kızı, nain'deki dulun oğlu ve meşhur lazarus ), bolluk (kana'daki düğünde suyun şaraba çevrilmesi) ve doğa üzerinde tahakküm kurması ( su üstünde yürümesi, fırtınaları yatıştırması) ile ilgilidir. - Kralın Kudüs'e Girişi Önce Noel melekleri, sonra çobanlar ve müneccimler tarafından duyurulan ve İsa'nın hayatı boyunca vaazlarında defaatle aktardığı "kraliyet teması", Zeytin Dalı Pazarı 'ndan çarmıha gerildiği cumaya kadarki süreçte zirve noktasına ulaşır. Onu tehdit eden tüm tehlikelere rağmen Paskalya bayramı 'nı kutlamak için Kudüs'e gitmeye kara veren kahramanımız, yol üstünde Lazarus 'u dirilttiği Beytanya 'da durur. Orada akşam yemeğine davet edilir ve yemek sırasında Marta'nın kardeşi Meryem tarafından İsa'nın ayakları hintsümbülü yağı ile meshedilir. Daha önce mesih olduğu sırrını paylaştığı Samiriyeli kadın 'a benzeyen Meryem, bu metaforda halkı temsil etmektedir ve Beytanya'daki bu meshetme ritüeli, bir kraliyet meshine işaret etmektedir. Ertesi gün İsa, Kudüs'e bir kral gibi girecektir ... İsa şehre yaklaştıkça yahudiler endişelenmeye başlar ve meseleyi konuşmak için toplanırlar. Toplantıdan çıkan kararı açıklayan başkahin Kayafa 'nın sözleri aslında İsa'nın hikayesi'nin nasıl sonlanacağının beyanı niteliğindedir: "Bütün ulusa yok olacağına, halk uğruna tek adamın ölmesi daha uygundur ..." Tarihin bize öğrettiği bir şey varsa o da "kraldan" başka kimsenin kendinden olanları kurtarma umuduyla gönüllü bir şekilde kendini kurban sunmayacağı, herkesin selameti için kendi ölümüne gitmeyeceğidir. Yukarıda bahsini geçirdiğimiz Kayafa'nın sözleri, isa'nın çilesini tezyin eder. Yani bir tür kraliyet tezyinatı ... 2 nisan 30, cumartesi günü İsa'nın yolda olduğu haberi şehre yayılır. Halk, onu karşılamak için çoşkuyla yola koyulur. Lazarus'un dirilişi hikayesi, kulaktan kulağa yayılmış ve halk üzerinde büyük yankı uyandırmıştır. Pazar sabahı Beytfaci (incir evi) diye bilinen köye yaklaşınca takipçilerinden ikisine seslenerek karşıdaki köyde bulunan bir dişi eşek ile yanındaki sıpayı bulundukları yere getirmelerini ister. Böylece Nasıralı; yerleşik köylülerin gözünde dayanıklılığı, güvenilir adımları, ihtiyatı temsil eden, Mezopotamya kültüründe tanrıların, yunan kültüründe Dionysos 'un bindiği eşeğin üzerinde Kudüs'e giriş yapar. Onu karşılamaya çıkan kalabalık, eşeğin sırtına binmiş İsa'da hacca gelmiş mütevazı bir şahsiyet değil; mesihi, kralı görür. Çoşkulu halk, Nasıralı'dan İsrail Krallığı'nı yeniden tesis edeceğine dair bir beyan beklemektedir ancak beklentileri yine hayal kırıklığı ile sonuçlanacaktır ve bu hayal kırıklığı bir anlamda İsa'nın ölümü esnasında halkın sessiz kalmasına sebebiyet verecektir ... - Kutsal Hafta Zeytin dalı pazarından Son akşam yemeği 'nin yendiği Kutsal perşembe 'ye uzanan beş günün, krallığı tartışmaya adandığına dair iddialar mübalağalı olacaktır ancak Kudüs'teki büyük monarşi nümayişinin zihinlerde kralın hiç olmadığı kadar belirgin izlerini bıraktığı izlenimine kapılmamak elde değildir. Kutsal pazartesi 'de İsa, üç benzetme yapmıştır. Bunların ikisi, bağdaki işlerden bahseder ve krallık çağrışımıyla neticelenir. Diğeri ise bir kralın, arkadaşlarını boşu boşuna davet ettiği düğün şöleni benzetmesidir. Salı günü "krallığın kapısını kapatan" fakihleri ve Ferisiler i hedef alan, nadiren gösterdiği bir sertlikte uzun bir konuşma yapar. Etrafında dönüp durduğu iktidara gelişi meselesini dillendirir. Diğer tarafta ise Hirodes 'in taraftarları, Caesar 'a ödenecek vergi ile meşguldür. Bu sırada Yahuda ise İsa'yı ele vermek için bu dünyadaki muktedirler ile pazarlık halindedir ... E fkaristiya ayini 'nin temelini oluşturan Son akşam yemeği 'nde havarileriyle sofraya oturan isa, yemekte elindeki kupayı göstererek tarihe geçecek şu sözlerini dile getirir: "Hepiniz bundan için. çünkü bu benim kanımdır, günahların bağışlanması için birçokları uğruna akıtılan anlaşma kanıdır." Bu atmosferde kraliyet eşyalarında müstesna bir yere sahip olan kupanın, monarşi ile olan ilişkisini düşünmemek elde değildir ... - İsa'nın Mahkumiyeti Nasıralı, Son akşam yemeği'nin akabinde On iki havarisi'nden biri olan Yahuda İşkariyot 'un eşlik ettiği kolluk kuvvetleri tarafından gece yarısı tutuklanır ve kaidelere göre güneş doğmadan mahkeme etmenin yasak olmasından mütevellit başkahin Kayafa'nın kayınpederi olan Hanan 'ın evine götürülür. İsa, burada Hanan'ın sorduğu üzerine ona, Yahudiye İsrail'in beklediği mesih olduğu cevabını verir. Gün doğduğunda kahramanımız, yahudi halkının meclisi olan Sanhedrin 'in huzuruna çıkarılır. Meclis de onu Roma valisi olan Pilatus 'un huzuruna çıkarmaya karar verir. Pilatus, İsa'ya kendisine yönelik olan suçlamaları sorar ancak İsa uzun bir süre sessiz kalmayı tercih eder. Pilatus'un en çok üzerine durduğu soru; İsa'nın Yahudilerin kralı olup olmadığına dair olandır. Yuhanna'nın ve Luka'nın incillerinde aktardıkları diyaloglar çarpıcıdır: "Romalı tekrar sordu: "Sen yahudilerin kralı mısın ?" İsa cevap verdi: "Benim krallığım bu dünyada değildir. Krallığım bu dünyadan olsaydı yandaşlarım, yahudi yetkililere teslim edilmemem için savaşırlardı." Pilatus anlamadı ve ısrarla tekrar sordu: "Demek sen bir kralsın, öyle mi ?" İsa, "Kral olduğumu sen söylüyorsun." karşılığını verdi." Sorgunun akabinde mahkeme odasından çıkan Pilatus, yahudilere hitaben şu açıklamayı yapar: "Ben onda hiçbir suç görmüyorum." Pilatus, meseleyi tiran Hirodes'e tevdi etmeyi dener ancak İsa, ona da tek bir kelime söylememektedir. Bunun üzerine İsa, tekrar Pilatus'un denetimi altına verilir. İsa'nın canını bağışlamaya meyilli olan Pilatus, Paskalya bayramı hasebiyle bir mahkumu özgürlüğüne kavuşturma geleneğine başvurmayı dener. Ortada iki aday vardır: İsa ve "İsrail'in bağımsızlığını isteyen eskinin eşkıyası şimdinin mahkumu" Barabba . Pilatus, halka hitaben yeniden seslenir: "Sizin için kimi salıvermemi istersiniz ? Barabba'yı mı yoksa mesih denen İsa'yı mı ?" Halktan "barabba" cevabı gelir ... Hikaye olağanüstüdür. Barabba kelimesi, babanın oğlu anlamına gelmektedir. Aslında bu metafor üzerinden hareket edildiği takdirde geleneksel anlatıya göre Barabba, yani babanın/kralın oğlu kralın yerini alabilmektedir. Ancak Nasıralı'nın hikayesinin uhrevi doygunluğuna ulaşabilmesi için feda edilmesi gerekmektedir. Nitekim halkın cevabı karşısında çaresiz kalan ve kefaret arayışında olan Pilatus, Barabba'yı salı verir ve şu meşhur sözlerini söyler: "Bu adamın kanından ben sorumlu değilim ..." Kanlı bir feda ile kralın arındırıcı kanının, insan neslinin üzerine akması gerekmektedir. Bu, İsa'nın ait olduğu halk aracılığıyla tüm insanlığa doğru yayılacak bir kefaret vaftizidir ... - Hakir Kral Aslına bakıldığında Nasıralı'ya yöneltilen tek suçlama, egemenlik iddiasıdır ve böylesine görkemli bir şekilde (mesih) ilan edilmiş egemenliğin tahkir edilmesi mevcut devlet otoritesi nazarında elzemdir. Binaenaleyh kahramanımızın kral olarak değil, bir suçlu olarak infaz edilmesi gerekmektedir. İnfazın gerçekleşeceği döneme tekabül eden Saturnalia bayramı gereğince Nasıralı, Karnaval Kralı olacaktır ve bu kutlamalarda öldürülmeden önce "monark" kılığına sokulan suçlu kimse, bir süre aşağılanarak infaz edilmektedir ... İsa, çarmıha gerilmek üzere askerlere teslim edildiğinde tüm birlik etrafını kuşatır. Önce elbiselerini çıkartırlar ve sonra İsa'nın üzerine kızıl bir kaftan fırlatırlar. Dikenli bir taç örüp başına geçirirler, sağ eline bir kamış verip, ona doğru dizlerini kırarak alaycı bir şekilde "Selam Ey Yahudilerin Kralı !" şeklinde selam verirler. Bütün bu hakaretamiz sözlerin ve davranışların akabinde kahramanımız için son sahne kurulmuştur ve perde açılmayı beklemektedir ... - Nasıralı İsa, Yahudilerin Kralı / i.n.r.i İsa, "soyulmuş kafatası gibi çıplak bir tepecik" anlamına gelen Golgota (latince Calvariıum , kafatası) tepesinde çarmıha gerilmiştir. Onun çarmıhı, iki hırsızın arasına dikilmiştir ve hırsızlardan biri ona "Ey İsa, kendi egemenliğin geldiğinde beni an." dediğinde İsa, "sana doğrusunu söyleyeyim, sen bugün benimle birlikte cennette olacaksın." yanıtını vermiştir. Yazımızın başlığına adını veren yahudilerin kralı tabiri, Pontius Pilatus tarafından eyalet ahalisine karşı hıncını yatıştırmak ve imanını ilan etmek adına, aynı zamanda mahkumiyet sebebinin belirtilmesi gereğinin bir Roma alışkanlığı olmasından mütevellit ahşap bir levha ( titulus ) üzerine kimse görmezden gelemesin diye Latince, Yunanca ve Aramice yazılmıştır. Söz konusu yazı, yahudi ahalinin itirazlarına rağmen indirilmemiş ve bir bakıma bu tabir Yahudi İsa'nın, Kral İsa'ya dönüşmesine ve tahta çıkış hikayesinin tamamlanması anlamına gelmiştir. İnfazın akabinde naaşın aileye verilmesi adet olmasa da Pilatus, Nasıralı'nın naaşını isteyen Aramatyalı Yusuf 'un talebini kabul etmiş ve İsa, kaidelere uygun bir şekilde tepeye kazılan bir mağaraya gömülmüştür. Böylece doğduğu mağaradan defnedildiği mağaraya kadar kraliyet teması, Nasıralı'nın hayatı boyunca sürmüştür. İsa'nın hayatına ve öğretisine dair daha fazla bilgi almak isteyenlere Yuhanna ile Luka incillerini ve Karen Armstrong'dan İncil / Kitab-ı Mukaddes adlı eseri tavsiye ediyorum.

Hakkında en inanılmaz öykülerin anlatıldığı, hikayelerinin çivi yazısının keşfinden başlayarak birçok Yunan yazarı tarafından kuşaktan kuşağa aktarıldığı, kendisine ithafen (ya da kendisinin yaptırdığı, bu konuda bir ihtilaf söz konusudur) dünyanın Yedi Harikası 'ndan biri olan Babil'in Asma Bahçeleri 'nin yaptırıldığı, icraatlarıyla tebaasının saygısını ve sevgisini kazanan ve bu duruma mütevellit ölümünün akabinde ilahlaştırılan meşhur Asur kraliçesi, tanrıçası. Günümüzden neredeyse 3000 yıl önce yaşamış olan Semiramis'in popüler kültürde şahsına münhasır bir yer edinmiş olmasının belki de en önemli sebebi, erkek hegemonyasının hakim olduğu insanlık tarihinde çizmiş olduğu güçlü kadın profilidir. Asur kralı 3. Raman Ninari (namı diğer Ninus ), 29 yıllık başarılı hükümranlığının sonunda ölürken ve Ninyas adında bir oğulları da olmasına rağmen, tahtı karısına bırakmayı tercih eder ve Asur kayıtlarında ismi Shammuramat olarak geçen Semiramis'in iktidar serüveni bu şekilde başlamış olur. mö. 10. ve 7. yüzyıllar arasına tekabül eden Yeni Asur İmparatorluğu dönemindeki devlet politikası, genişleme ve bölgedeki diğer siyasi erklere üstünlük kurma üzerinedir ve Semiramis, kocası Ninus ve onun dedesi olan Shalmaneser gibi bir fatih hüviyetiyle hız kesmeden işe koyulur. ilk olarak, Asur'un yüzyıllar boyunca belki de en büyük siyasi rakibi olan fakat o dönemdeki yazılı kaynaklardan takip edebildiğimiz kadarıyla bölgedeki "sürekli savaş halinden" mütevellit tarumar olmuş ve Asur'un vassalı haline gelmiş Babil şehri yeniden ihya edilir. surlar ve kuleler onarılır, ünlü bel tapınağı yeniden inşa edilir. Semiramis'in imar çalışmaları yalnızca Babil ile de sınırlı kalmaz. Bölgede ticaret yapan kişilere geçiş kolaylığı sağlaması adına Fırat nehri üzerine görkemli bir köprü yapılması talimatını verir alicenap kraliçe. Öte yandan, imparatorluk sınırlarındaki ticareti teşvik etmek ve ticaretin güvenliğini sağlamak adına Zagros 'un yedi tepesi düzleştirilir ve Media 'ya doğru geniş bir yol açılır. Unutmayalım ki, Romalıların da dediği gibi (bkz: yol medeniyettir ). Çalışkan kraliçemizin faaliyetleri bunlarla da sınırlı kalmaz. Meşhur Ekbatana şehrini (günümüzde Hamedan ) kurar ve burada bir kraliyet sarayı yaptırır. Tüneller açtırarak dağlardaki göllerden suyun kente ulaşmasını sağlar. Kentin yakınına, Zagros sıradağlarında dimdik yükselen üç zirveli tepenin kayalarının üzerine kendisine eşlik eden yüz muhafızı ile beraber heykelini diktirir. Zaman içerisinde bu kadim şehir, Pers imparatorlarından büyük İskender 'e kadar birçok önemli tarihi şahsiyete ev sahipliği yapacaktır. Semiramis'in başarıları imar faaliyetleri ile sınırlı değildir. Yukarıda da belirttiğimiz üzere, kraliçe savaşta da seleflerinin gerisinde kalmaz. Mısır 'ı, Habeşistan 'ı ve Libya 'nın bir kısmını ele geçirir. Hindistan 'a da bir sefer düzenlenir fakat istenilen başarı elde edilemez. İndus ırmağı civarında bir Hint ordusu Asurlar'ı durdurur ve Asur savaş makinesi geri çekilmek durumunda kalır. Semiramis'in askeri ve mimari faaliyetleri kadar saray yaşamı da görkemlidir. İmparatorluğun dört bir yanından başkente akan zenginlik, kraliçenin dillere destan güzelliği ile birleşince ortaya ölümünün akabinde uhrevi bir hüviyet kazanacak olan "Tanrıça Semiramis" profilini çıkarır. Zaman içerisinde kraliçenin görkemli iktidarı, tahttaki hakkının gasp edildiğini düşünen ve geri planda kalmaktan bunalan oğlu Ninyas tarafından hoşnutsuzluk ile karşılanmaya başlar ve Ninyas, iktidarı ele geçirmek için annesine karşı bir komplo girişiminde bulunmaya karar verir. bunu öğrenen kraliçe, gençliğinde kahinlerin kendisine söylediği bir kehaneti anımsar: "Oğlu, kendisine karşı ayaklandığında Semiramis ölümsüzler arasına girecek ve kutsal güçlere sahip olacaktır." Kehanete itimat eden ve vadesinin dolduğuna kanaat getiren kraliçe, tahtı oğlu Ninyas 'a sulh ile devreder ve tüm soyluların ve generallerin oğluna sadakat yemini etmesini ister. Devir töreninin tamamlanması ile beraber Semiramis bir güvercin e dönüşür ve saraydan uçup gider. Bu olayın akabinde Semiramis, Asurlar tarafından tanrıça ilan edilir ve Asur tanrılarının panteonundaki yerini alır. Dönüştüğü güvercin ise kutsal bir kuş olarak kabul edilir ve özellikle Asur sanatında kendine müstesna bir yer edinir. Semiramis'a dair öykülere ve söylencelere Asurların çivi yazılı kitabelerinden değil, ardılları olan Medlerin ve Perslerin anlatılarından ulaşırız. Daha sonra onlardan bu bilgileri edinen ve kendilerince yorumlayıp yayan medeniyet ise Yunanlardır. Tarihsel kayıtlardan ziyade folklora dayanan "güvercin-kadın" Semiramis öyküsü, Asur tanrılarının insan şekline bürünerek dünyaya gelişini temsil eder. Asur dilindeki adı "güvercin" anlamına gelen Shammuramat olan Semiramis, muhtemelen "savaş ve aşk tanrıçası" olarak ikili (düalist) bir yapıya sahip olan Arbelalı İştar ile Ninovalı İştar 'ın bir tezahürü olarak tanrıça İştar 'ı simgelemektedir. Kesin olarak bildiğimiz şey ise Semiramis'in yani shammuramat'ın, kral 3. Raman-Nirari'nin yani 3. Shamshi-Raman'ın eşi ve Asurlara ait olan dikilitaşlardaki yazıtlarda adı geçen "tek Asur kraliçesi" olduğudur. Kalah (Nemrut) yöneticisinin Tanrı Nebo 'ya adadığı iki heykelin kaidesinde "Asur kralı Raman-Ninari'nin ve eşi Shammuramat'ın koruyucusu" ibaresi yer alır. Babil kökenli bir prenses olduğu da rivayet edilen Semiramis'in "doğuya" özgü geleneklere aykırı olarak isminin bir heykel kaidesinde bulunması bile başlı başına "sıra dışı bir karakter" olduğuna delalettir. Semiramis'e dair muhtelif anlatıların belki de en güzel örneği, "tarihin babası" olarak da nitelendirebileceğimiz Herodotus 'a aittir. işte onun anlatısıyla Semiramis'in öyküsü: "Çok eski zamanlarda Asya'da krallar vardı ama bunların hiçbir önemli icraatı olmadı, haklarında hiçbir şey yazılmadı ta ki ortaya kahraman bir savaşçı olan Asurlu Ninus çıkıncaya kadar. Ninus sağda solda birçok zaferler kazandı ve geniş bir imparatorluk kurdu. Denize kadar tüm küçük Asya, Ermenistan ve Media onun egemenliği altına girdi. Sonra şahane bir başkent kurarak ona kendi ismi olan Ninus adını verdi, bu, Ninova kentiydi. Onnes ya da Oannes adında çok güvendiği bir generali, onun da tüm kadınların en güzeli olan "Semiramis" adında bir eşi vardı. Aslında bu kadın sıradan bir ölümlü değildi. O Suriye'nin balık tanrıçası Derketo 'nun kızıydı ve annesinin Ascalon 'daki tapınağından pek uzak olmayan bir kayalıkta çobanlar onu buluncaya kadar "güvercinler" tarafından yetiştirilmişti. Çobanlar onu kralın sürülerine bakan baş çoban Simmas'a götürdüleri o da Semiramis'e kendi kızı gibi baktı. Bir gün general Onnes ona rastladı. Kızı görüp de hayran kalmamak imkansızdı. Onnes kıza aşık oldu ve onunla evlendi. Genç kadın güzel olduğu kadar akılllı ve cesurdu ve bir keresinde kendi yetenekleriyle kocasının ve kral Ninus'un uzun süredir kendilerine karşı direnen güçlü bir kaleyi almalarına yardımcı oldu. Kral bir anda onun güzelliğine kapıldı ve onu Onnes'in elinden aldı. Bunun üzerine büyük bir kedere kapılan general hayatına son verdi. Semiramis, Ninus'un kraliçesi oldu ve kral son ana kadar onu sevmeye devam etti. 52 yıllık hükümdarlığının sonunda imparatorluğu oğlu Ninyas'a değil karısına bıraktı." Semiramis'e dair daha fazla bilgi edinmek isteyenlere Zenaide Ragozin'den Asurlar ve Herodotus'tan tarih adlı eserleri tavsiye ediyorum.

Başkalarının hiçbir şey göremediği yerde bir fırsatı ayırt etmek dehanın niteliğidir ve insan ya da hükümdar olarak ayrı ayrı incelediğimizde dahi Charlemagne'ın bu tanımlamaya eksiksiz bir şekilde uyduğunu görürüz. 8. yüzyılda tabiri caizse bir kaosun içinde bulunan Avrupa'da zamanın dinamiklerini ustalıkla analiz etmesi, okuma yazma bilmemesine rağmen modern bir ruh ile harmanlanmış olan içgüdülere sahip olması ve tabi ki parlak zekası sayesinde hem ruhani hem de dünyevi bir hüviyete sahip olacak diriltilmiş bir Roma İmparatorluğu 'nun küllerinden tekrar yükselebileceğini öngören Charlemagne, bu görkemli hayalinin peşinde bir insanın hayal edebileceği en heybetli ve etkileyici başarıların gerçeğe dönüşmesini sağlamıştır. Bizans veyahut İslam halifeliği ile kıyaslandığında Elbe 'nin batısında kalan Avrupa, Roma'nın çöküşündeki sonraki asırlar boyunca dünya tarihinin önemsiz bir parçası olarak kalmıştır. Nüfusundan geriye kalan küçük bir azınlığın yaşadığı ve Romalıların geride bıraktıkları harabelerin üstüne veya arasına kurulmuş olan şehirlerin hiçbiri ne Konstantinopolis 'in ne Kurtuba 'nın ne Bağdat 'ın ne de Chang An 'ın görkemine ulaşamamıştır. Nitekim atıl kalmış Avrupa kentlerindeki halkın az sayıdaki ileri gelenleri de kendilerini bir bakıma kuşatılmış artıklar olarak görmektedir zira İslam, onları Afrika ve Yakındoğu 'dan izole etmiş durumdadır. 8. yüzyıl itibariyle Avrupa'nın güney kıyıları Arap akınlarının ablukası altındadır ve bunun yanı sıra Viking olarak da tabir edebileceğimiz Nors kavimleri tahayyül ötesi bir şiddetle kuzey kıyılarına, nehir vadilerine ve adalara durup dinlenmeden akınlar düzenlemektedir. 9. yüzyıla gelindiğinde ise doğu cephesi, pagan Macar ların tehdidi altındadır. Binaenaleyh Avrupa, ahvalin bu şekilde hasıl olduğu bir ortamda kendisini düşman ve öfkeli bir dünya karşısında yeniden şekillendirecektir. Uzun bir müddet kültürünü dışarıdan temin eden Avrupa toplumunun, barbarlık ve geri kalmışlığın üzerinde yükselen yeni bir uygarlığın temellerini atması ise ıslah olan ve eğitilebilen bir avuç insan sayesinde gerçekleşir. Roma imparatorluğunun koruması altında kuluçkaya yatıp zaman içerisinde ekümenik bir hüviyet kazanan Hıristiyanlığı merkezine alan batı uygarlığı yine de hiçbir zaman Bizans 'ın ya da doğu imparatorluklarının yarattığına benzer bir politik birlik yaratamayacak, asırlar boyunca en kudretli Avrupa kralları dahi savaş beyleri olmanın ötesine geçemeyeceklerdir. Orta Çağ Avrupası'nın merkezileşmeye evirilmesinin kökeninde ise Frank mirası yatmaktadır. Hayatın merkezi topraktır ve aristokrat olarak nitelendirdiğimiz sınıfın ekseriyeti, toprak sahibi olan başarılı savaşçılardan oluşmaktadır. İnsan toplulukları fırsatlardan ziyade mahrumiyet ile itaate meyillidir ve bunun bir sonucu olarak korunmak adına ihtiyaçları olan savaşçı bir sınıfın sancağı altında toplanmakta herhangi bir beis görmezler. Böyle bir temelde sosyolojik boşluğu iyi analiz eden Franklar, savaşçı kimlikleriyle bulundukları bölgede liderliğe soyunurlar ve ilk olarak günümüzde Almanya 'ya tekabül eden toprakları kolonileştirmeye başlarlar. Din ve devlet'in el ele yürüdüğü bir konjonktürde kiliseyi koruyarak, kökenleri Merovenj hükümdarlarının sihirli güçlerine kadar giden bir "akrabalık" geleneğini de tesis eden Franklar, zaman içerisinde gittikleri bu güç birliğinden pişman olacaklardır; zira hükmetmek, kişisel bir eylemdir. Kilise ile paylaşılan iktidar, Frankların devlet yapılarının kırılganlaşmasına ve yöntemleri ile kurumlarının işlevselliklerini kaybetmesine sebebiyet vermiştir. Aynı zamanda her ne kadar Clovis ile beraber bir hanedanlık kurulmuş olsa da kilisenin yönetimde söz sahibi olması, satın alınabilir kralların tahta geçmesine ve birbiriyle kavgalı aristokratların bağımsızlık hareketlerine girişmesine yol açmıştır. Lakin bu durum değişmek üzeredir ... Avusturya menşeili olan Karolenj ler, Merovenj krallarının soyundan gelen bir ailedir. Yine 732 yılında Almanya'yı Hıristiyanlaştırmış olan Aziz Boniface 'ı destekleyenlerden biri olarak Tours 'da Arapları durduran Charles Martel de bu ailenin mensuplarından biridir. Charles'in yardımı olmadan Arapların püskürtülemeyeceğini ifade eden Noniface, bu beyanı ile bir bakıma Martel Hanedanı'nın kilise ile olan ittifakını teyit eder. Nitekim bir süre sonra Martel'in ikinci oğlu olan Kısa Pepin , 751 yılında Frank soyluları tarafından kral seçilir. Artık Merovenj hanedanı tasfiye edilmiştir ve bu tarihten 3 yıl sonra Fransa'ya gelen Papa , tıpkı Samuel 'in Saul ve Davut 'u yağlayarak kutsaması gibi Pepin'i kutsayarak onun iktidarını tasdik eder. Papalığın bu şekilde bir aksiyon almasının altında yatan temel sebep, güçlü bir dosta ihtiyaç duymasıdır. Konstantinopolis 'teki imparatorun varlığı pratikte batı için bir anlam ifade etmemektedir ve bunun yanı sıra Bizans imparatoru, ikon kırıcılık sebebiyle dinen sapkın konumundadır. İtalya'da Lombard tehdidi altında bulunan Papa, Karolenjlere yaptığı "yatırımın" bir an önce karşılığını almak istemektedir. Nitekim Kısa Pepin, kendisine yapılan "iyiliği" karşılıksız bırakmaz ve ivedi bir şekilde İtalya'ya hareket ederek Lombardları mağlup eder. Pepin'in kadirşinaslığı bununla da sınırlı kalmaz ve 756 yılında Ravenna 'yı Aziz Peter 'e vererek geleceğin Papalık Devleti 'nin kurulmasına önayak olur. Bu "1100 yıl" sürecek olan maddi bir otoritenin başlangıcıdır ve Papa, kendi egemenlik alanı üzerinde tıpkı dünyevi hüviyete sahip bir hükümdar gibi hareket etme imkanı bulur. Yeni bir bağımsızlık temeli kazanan Papalık, kendi adına para bastırmakta da zaman kaybetmez. Pepin'in ölümünün ardından veraset sistemi gereği Frank toprakları oğulları arasında bölünür ancak mirası ölümünden 3 yıl sonra yani 771 yılında büyük oğlu tarafından birleştirilecektir ve söz konusu oğul, 800 yılında Kutsal Roma İmparatoru titriyle taç giyecek olan Charlemagne 'den başkası değildir. Karolenj hanedanının tartışmasız en büyük ismi olan Şarlman, daha hayatta iken bir efsane haline dönüşecektir. Aslına bakılırsa ilk bakışta geleneksel savaşçı bir Frank kralı hüviyetinde olan Charlemagne'yi haleflerinden ve seleflerinden ayırt eden özelliği, kendi konumuna kattığı kutsiyeti ciddiye alıyor olmasıdır. Nitekim 46 yıllık uzun iktidarı boyunca vazife çıkardığı her durumu ciddiye alan, okuma yazma bilmemesine rağmen eğitim ve sanatın koruyucusu olan Şarlman, sarayının görkemini ve saygınlığı mütemadiyen bilgi ile parlatmak isteyen ideal bir hükümdar hüviyetindedir. Bunun yanı sıra yayılmacı kimliğinden de taviz vermeyen Frankların kralı, Lombardları İtalya'dan tamamen tasfiye ederek bölgeyi egemenliği altına alır. 30 yıl boyunca Saksonlar 'ın üstüne yürüyen ve onları zorla Hıristiyan yapan Charlemagne; Avarlar a, Wendler e ve Slavlar a karşı düzenlediği seferlerin bir sonucu olarak Avusturya ve Bohemya topraklarının da hükümdarı haline gelir. Tuna nehri üzerinden Bizans'a doğru bir koridor yaratan ve diğer taraftan Elbe 'yi geçerek Dan ların üzerine yürüyen bu dinamik adam, 9. yüzyılın ilk yıllarında artık İspanya 'ya baskı yapmaya başlamış ve Pireneler'i geçerek Ebro ve Katalonya sahilleri boyunca iktidarını tesis etmiştir. Ancak o dönemde Batı Avrupa'nın deniz gücünün Vizigotlar 'ın elinde bulunması, Akdeniz 'e açılmasına engel olmuştur. Velhasıl bütün bu gelişmelerin bir sonucu olarak Roma'dan beri ilk kez böylesine büyük bir hükümranlık alanı Charlemagne tarafından bir araya getirilmiş olur. 800 yılının Noel günü papa 3. Leo tarafından Kutsal Roma Germen imparatoru olarak taç giymesinin ardından Şarlman'ın Doğu Roma İmparatorluğu ile olan ilişkileri kaçınılmaz olarak sorunlu hale gelir. Aynı unvanı taşıyan ikinci bir hükümdarın olmasının tabii bir şekilde Konstantinopolis'i rahatsız edebileceğinin farkında olan Charlemagne'nin imparatorluk tacını istemesinin altında yatan pek çok tali ve asli sebep vardır ancak bunlardan belki de en önemlisi kendi halkının yani Frankların ve kuzeyli tebaalarının ekseriyetinin Roma imparatorlarının ardılından çok geleneksel bir Cermenik savaşçı kral istediğini biliyor olmasıdır. Anlaşmazlığın sulh ile çözülmesinden yana olan Şarlman, temsilciler aracılığı ile Bizans'la bir dizi diplomatik görüşme gerçekleştirir ve nihayetinde Doğu Roma'nın hükümranlığının Venedik , İstria ve Dalmaçya 'da devamlılığının sağlanması koşuluyla Frank kralının imparator unvanı, "batı'da geçerli olmak üzere" tanınır. Abbasi Halifeliği ile de formel ilişkiler kuran Şarlman'a Frank kaynaklarının aktardığına göre Harun Reşid , dostluklarının bir nişanesi olarak üzerinde Sasani iktidarının ve uygarlığının zirvesinde hüküm sürmüş olan Birinci Keyhüsrev 'in resmi bulunan bir kupa dahi göndermiştir. İlk bakışta Hıristiyanlığın koruyucusu hüviyetindeki bir imparatorun, İslam halifesi ile bu şekilde bir ilişki kurmuş olması dönemin konjonktüründe yadırganabilir gibi gözükse de olsa da bu durum aynı zamanda Şarlman'ın etki alanının genişliğine emsal teşkil etmektedir. Esasen konumları itibariyle Franklar için tehlikeli olarak addedilebilecek olan düşman da, İspanya'daki Emeviler'dir. Frank sinodlarına başkanlık eden, dogmatik sorunlara Jüstinyen vari otoriter bir şekilde müdahale eden ve Frank ile Roma kiliselerinde entegre reform yapma umudunu taşıdığı için her ikisini de Aziz Benedict 'in kaidelerine uymaya zorlayan Charlemagne, hıristiyan bir kralın korumakla yükümlü olduğu tebaasının dini yaşantısının niteliğinden de sorumluğu olduğu yolundaki Avrupa düşüncesinin de temelini atmıştır. Keza o, kiliseyi piskoposlar tarafından idare edilen bir yönetim aygıtı olarak görmektedir. Ağırbaşlı ve haşmetli bir savaş beyinden kudretli bir hıristiyan imparatoruna dönüşmek için büyük çaba sarf eden ve yaşadığı zaman zarfı boyunca bu anlamda çok da başarılı olan Charlemagne'nin fiziksel görünümü de oldukça etkileyicidir. İnsanlar onun görüntüsünde krallara özgü bir ruh taşıyan, adil ve halk ozanlarının asırlar boyu şarkılarında anlattıkları kahraman bir Paladin görürler. Her ne kadar kendi iktidarı son derece kişisel olsa da Şarlman, bölgesel mirasını geleneksel Frank yöntemleri ile bırakmayı düşünmüş ve krallığını bölmeyi planlamıştır. Ancak oğullarının kendisinden önce vefat etmesinden dolayı idare, en küçük oğlu olan birinci namı diğer Sofu Louis 'ye 814 yılında bölünmeden geçmiştir. Lakin bu geçiş süreci, kaçınılmaz olanı yalnızca ertelemiştir; keza Charlemagne'nin ardılları ne onun otoritesine ne de deneyimine sahiptir. Nitekim mütemayil güçleri tek bir bayrak altında tutmaya muktedir olmayan haleflerin de etkisiyle bir süre sonra bölgesel bağlılıklar ortaya çıkmaya başlamış ve bir dizi bölünme ancak Şarlman'ın 3 torunu arasında 843 yılında yapılan ve günümüz Avrupası'nı şekillendiren sonuçlar doğuran Verdun Antlaşması ile toparlanmıştır. Bu düzenlemenin sonucunda imparator olan Lothair Ren Vadisi'nin batısında bulunan ve Şarlman'ın başkenti Aachen 'ı da içine alan Frank Krallığı'nın çekirdeğini oluşturan toprakları, İtalya Krallığı'nı, Alpler'in kuzeyini, Birleşik Provence 'i, Lorraine 'i ve Saone ile Rhone arasındaki toprakları elde ederken; Doğu'da ren bölgesinde Töton ca konuşanların topraklarıyla Cermen bölgesi ise alman Louis 'e ait olur. son olarak da bugünkü Fransa'nın toprakları kadar bir bölgeyle Gaskonya , Septimanya ve Akitanya Kel Charles 'ın hükümranlığının altına verilir. Charlemagne'ın iktidarına ve Karolenj İmparatorluğu'na dair daha fazla bilgi edinmek isteyenlere J.M. Roberts'tan Dünya Tarihi, Jean Paul Roux'dan Dinlerin Çarpışması ve Thomas Mielke'den Büyük Şarlman adlı eserleri tavsiye ediyorum.

Mö 3. yüzyıldan evvel Romalıların, Güney İtalya ve Sicilya 'daki (bkz: Batı Yunanistan ) Yunanlar ile temasları esasen Campania 'nın Osk laşmış şehirleriyle sınırlı kalmış durumdadır. Mö 295 yılında gerçekleşen ve Samnit Savaşları 'nın sonucunu belirleyen nihai muharebe olan Sentinum Savaşı 'nın ardından Cumhuriyet Roması, İtalya'daki yegane süper güç haline gelmiş ve bir kuşak içerisinde bölgedeki küçük çaplı devletlerin pek çoğunu yutmuştur. Ancak başta Tarentum olmak üzere en güneydeki Yunan şehirleri gibi bazıları bağımsızlıklarında ısrar etmekte ve Roma'nın korkunç bir kararlılığa sahip olan dinamik askeri emperyalizmine karşı göğüs germektedirler. Aynı şekilde, Roma'nın müttefikleri arasında yer alan kimi gönülsüz topluluklar da (Campania şehirlerindeki Roma yanlısı oligark lar tarafından yönetilen demokrat lar ve orta ile güney Apeninler 'deki Osci dili konuşan halklar gibi) özgür kalmanın peşindedirler. Fakat Pax Romana 'ya karşı isyan edenler, Roma'nın karşısına yalnız çıkamayacak kadar zayıf olduklarından, daha güçlü bir müttefik için "denizin karşı kıyısına" bakmak zorundadırlar ve aradıkları çözümü Epirus 'un dağlık ve engebeli arazilerine hükmeden, bir nevi Çağının İskender 'i sayılabilecek askeri bir maceraperestte bulurlar: Pyrrhus ... Şehir devleti sisteminin çöküşüyle birlikte Tarentum, İtalya yarımadası'nda Helenizm in ana kalesi haline gelir. Şehrin sahip olduğu otlaklar, İtalya'daki en iyi koyun yününü üretmek ile ünlüdür ve bu yünden imal edilen kaliteli giysiler, yine, kentin idaresi altındaki sahil şeridinden elde edilen mor renge boyanmaktadır. Kendi adını taşıyan körfezde, aynı zamanda iyi de bir limana sahip olan Tarentum'un malları mö 4. yüzyılda Adriyatik 'in her noktasında en çok talep gören ürünler arasındadır. Hülasa başarılı çiftlikleri, zengin ticareti ve kapsayıcı hüviyetteki demokratik anayasa sıyla birlikte Tarentum, muadillerine kıyasla istikrarlı ve güçlü bir konumdadır. Bunun yanı sıra 15.000 kişilik bir orduya, İtalya'nın en güçlü donanmasına ve Sparta ile Epirus 'tan gelen bir dizi paralı askeri kullanabilecek kaynaklara da sahip olan kent, tüm bu saydıklarımızdan mütevellit kendisini Roma yayılmacılığının hedefi halinde bulmuştur. Nitekim Yunanlar ile Romulus'un Kurtları arasındaki gerilim, Üçüncü Samnit Savaşı 'nın akabinde hızla tırmanır ve her zamanki gibi ilk hamle hırslı Romalılardan gelir. Mö 291'de düşmanları Samnitler ile müttefiklerini çevrelemek bahanesiyle Tarentum'un arka bahçesi olarak da nitelenebilecek Venusia 'da güçlü bir Latin kolonisi kuran Roma, bu tarihten hemen hemen 10 yıl sonra yani mö 282'de Taranto Körfezi 'ndeki bir başka Yunan şehri olan Thurii 'nin Lucani kavmine karşı yardım isteğini geri çevirmez ve böylece bölgeye dair emellerini gerçekleştirmek adına yaptığı planlar için aradığı fırsatı bulmuş olur. Tarentumlular ise bu yeni tecavüze cevap vermekte gecikmezler. Önce Thurii'ye yardıma gelmiş olan Roma filosu yok edilir, akabinde ise şehirde bulunan küçük çaptaki Roma müfrezesi bertaraf edilir. Bununla da yetinmeyen Tarentum, halihazırda Roma tarafından Thurii'de kurulmuş olan oligarşi yi devirerek yeniden demokrasiyi tesis eder. Bütün bu gelişmelerin ardından Roma'nın tekrardan ve daha kuvvetli bir biçimde üzerlerine geleceğinin farkında olan Yunanlar için artık "denizlerin ötesindeki adamı" çağırmanın vakti gelmiştir ... Geriye dönüp bakıldığında Epirus kralı Pyrrhus, kağıttan bir kaplan gibi gözükebilir. Ancak o dönem şartlarında Büyük İskender sonrası yaşanan varisler savaşları nın ürünü savaş beylerinin son kuşağına mensup olan Pyrrhus, kendi çağının en iyi generallerinden biri olarak kabul edilmektedir. İskender ile birlikte savaşmış insanların hala hayatta olduğu bir dönemde, Pyrrhus'un 25.000 (bazı kaynaklarda bu sayı 35.000'e kadar çıkmaktadır.) kişilik tecrübeli ordusu, Pers İmparatorluğu 'nu yıkan askeri kuvvet model alınarak kurulmuştur. Diğer taraftan, İtalya'nın küçük şehir devletlerine ve dağlı kabilelerine karşı elde ettikleri bütün başarılara rağmen Roma'nın lejyonları hala esas olarak bir yurttaş milis i hüviyetindedir. Velhasıl Tarentumlular, müttefiklerine güvenmek adına her türlü gerekçeye sahiptir ve Pyrrhus, görece istikrarlı Helenistik krallıklar ın çıkışıyla birlikte Doğu'daki manevra alanının daralmasına mukabil, Batı Yunanistan'da yani İtalya'da yeteneklerini sergileyebileceği bir alan bulma ümidindedir. Pyrrhus'un ordusu üç ana unsurdan oluşmaktadır. İlk olarak; savaş hattının merkezinde konuşlanmış olan, her biri ön saftan ileriye doğru uzatılmış çok sayıda bıçak dizisi biçiminde ve en az 4.8 metre uzunluğunda mızrak (bkz: Sarissa ) taşıyan askerlerden oluşan ağır bir falanks . İkinci olarak; kanatlarda mızrak, kılıç ve kalkanlar ile donatılmış birinci sınıf zırhlara sahip ani taarruz süvarilerinden oluşan kalabalık birlikler. Üçüncü olarak ise her biri bir seyis ile bir mahfe (hayvanın sırtında yay, kargı ya da uzun mızraklar ile silahlandırılmış iki veya üç kişiyi taşıyan küçük kule) taşıyan ve 20 filden oluşan bir birlik. Bu yapılanmada kral, geleneksel olarak ana süvari birliğinin başında yer almakta ve savaşın zirvesinde düşman hattını yarmak üzere tayin edici saldırıya liderlik etmek adına beklemektedir. Pyrrhus'un İtalyan Yarımadası'na ayak basmasıyla birlikte tarafların ilk karşılaşması mö 280 yılında Heraclea Muharebesi 'nde gerçekleşir. Plutarkhos 'un aktardığına göre Pyrrhus, Romalılar ile karşılaşmadan evvel onları amatör olarak görmektedir. Ancak savaşın arifesinde muharebenin gerçekleşeceği alanı ve düşmanını gözlemlemek adına atını bir yükseltiye doğru sürdüğünde yanındaki kurmaylarına şu şekilde konuştuğu rivayet edilir: "Barbarların (Romalıların) bu düzeni, Magacles , nitelik itibariyle hiç de barbar değil; birazdan neler yapabileceklerini göreceğiz." Nitekim Pyrrhus'un ilk intibası hiç de boş değildir ve "barbarlar", Yunanlara karşı fevkalade bir mücadele örneği sergiler. Muharebenin başlamasıyla birlikte Pyrrhus'un en önemli süvari saldırısının boşa çıkması da bir olur. Roma lejyonları atları püskürtür ve düşmanın merkezinde açıklık oluşmasına sebebiyet verir. Bunun üzerine falanksıyla birlikte fillerinin de saldırı emrini veren Pyrrhus büyük bir risk almış olur. Daha önce fillere karşı savaşmamış olan Romalılar afallamaya başlar ve hat düzeni bozulur. Pyrrhus süvarileri fırsattan istifade ederek yeniden toparlanıp karşı saldırıya geçerler. Romalıların atlılarını kolayca püskürten süvariler, Roma ordusunun merkezinin bozulma emareleri göstermeye başlamasıyla beraber düşmanı kanatlardan çevrelemeye başlar ve muharebe, son kalan roma lejyonlarının da kaçışmaya başlamasıyla birlikte sona erer. Antikite kaynakları kayıp rakamları hakkında farklı bilgiler vermektedir. En düşük tahmin ise 4000 Yunana karşılık 7000 Romalının öldüğüdür. Karşılıklı zayiatın birbirine yakın olması bir tarafa, deneyimli ve profesyonel savaşçıların yerine yenilerini koymanın Roma'nın yurttaş milislerine kıyasla daha zor olduğu (Roma'nın olağanüstü boyutlardaki hızlı toparlanma gücünü de unutmayalım) Pyrrhus adına zaferin bedeli çok ağır olmuştur. Heraclea, tayin edici olmaktan uzaktır ancak yine de Pyrrhus adına bir zaferdir ve muzaffer komutan, Doğu Yunanistan'dan gelen takviye kuvvetlerin de kendisine katılmasıyla birlikte, daha önce Kelt lerin yaptığı ve daha sonra da Hannibal 'in yapacağı gibi, İtalya'da terör estirmeye başlar. Ancak Roma'nın hafife alınmayacak bir rakip olduğunun farkında olan Pyrrhus, ilerleyişi esnasında düşmanına pek çok kez barış teklifinde bulunur fakat talep, her defasında mağrur Romalılar tarafından reddedilir. (bkz: Ad Victoriam ) Roma'nın, mevcudiyetinin tehlikede olduğu bu dönemde ilkelerinden ödün vermemesini sağlayan isim ise senato nun yaşlı kurdu Appius Claudius Pulcher 'dan başkası değildir: "Onu (Pyrrhus) geri göndermenin tek yolunun onunla dostluk kurmak olduğuna kendinizi inandırmayın; bilakis eğer Pyrrhus yaptığı hakaretler nedeniyle cezalandırılmadan, bir de üstüne Tarentumluların ve Samnitlerin Romalılar ile alay etmesini sağlama hediyesiyle giderse, bu, bundan sonra bu kadar aşağılandığınız için sizi hakir gören yeni istilacıları davet etmek anlamına gelir." Belirsizlik ile geçen bir yılın ardından taraflar mö 279'da Ausculum 'da kozlarını bir kez daha paylaşır. 2 gün süren savaşın sonunda ne Yunanlar ne de Romalılar galebe çalamaz. Romalıların kaybı 6000 civarında iken Yunanların zayiatı 3500 dolaylarındadır. Ausculum savaşı, Pyrrhus'a bölgede hiçbir yeni müttefik kazandırmamış ve bir de üzerine Heraclea'da olduğu gibi yeri doldurulamayacak deneyimli askerlerine mal olmuştur. Ordusu kazanamayacağı bir yıpratma savaşı nda eriyip gitmektedir ve ufukta Romalıların teslim olmaya yaklaştıklarına dair herhangi bir işaret de gözükmemektedir. Pyrrhus'un aklıselim davranmaktan başka çaresi kalmaz ve bu yüzden Yunan özgürlüğünün savunuculuğu nu bir başka yerde yapmak üzere Sicilya 'ya geçerek mücadeleyi Kartaca lılara karşı sürdürmeye karar verir. Fakat Talentum'un ve diğer Yunan şehir devletlerinin Roma'ya karşı savaşı yalnız başlarına sürdürmeleri mümkün değildir ve Pyrrhus'un Sicilya'da olduğu 3 yıl boyunca Romalılar tarafından büyük bir baskı altına alınırlar. Nitekim Sicilya'da da İtalya'da olduğundan fazla bir şey elde edemeyen Pyrrhus, nihayetinde Yunan müttefiklerin geri dön çağrılarına kulak verir ve bir kez daha Roma'nın karşısına dikilir. Yarımadanın ve o an farkında olunmasa dahi insanlık tarihinin kaderini belirleyen Beneventum Savaşı 'nda taraflar son kez kozlarını paylaşır (mö 275). Taktiksel bir manevra ile Roma konsüllerinin ordularını birbirinden ayırmak adına muharebeden bir gün evvel kuvvetlerini ikiye ayıran ve ana kuvvetleri ile Roma kampına bir gece baskını düzenlemek isteyen Pyrrhus, istediğini elde edemez. Gece yürüyüşü esnasında yollarını kaybeden Yunanlar, güneş Beneventum'un üzerine doğduğunda kötü bir şekilde mevzilenmiş şekilde kalırlar. Pyrrhus, tecrübesinin de verdiği soğukkanlılık ile askerlerini toparlar ve fillerinin yardımıyla Romalıları kamplarına kadar sürer. Ancak kamplarının sağladığı güven içinde yeniden tertip alan Roma piyadeleri, okları ve mızraklarıyla fillere karşı tekrar taarruza geçerler. Paniğe kapılan hayvanların geriye doğru bozgun halinde kaçmasıyla Yunan hatları bozulur ve kargaşaya sürüklenir. Savaşın kaybedildiğini anlayan Pyrrhus için artık "maceranın sonu" gelmiş gibi gözükmektedir. Elinde kalan birkaç bin kişilik kuvvetiyle muharebe alanından çekilen kral, kısa bir süre daha İtalya'da kalıp durum değerlendirmesi yapmasının akabinde memleketi Epirus 'a geri döner. Birkaç yıl sonra Argos 'taki bir sokak çatışması esnasında yaşlı bir kadın tarafından atılan kiremidin başına isabet etmesi sonucunda hayatını kaybeden bu maceraperest adamın geride bıraktığı mirası ise insanlık tarihine düştüğü iki kelimelik nottan ibarettir: Pyrrhus Zaferi ... Konuya dair daha fazla bilgi edinmek isteyenlere Mary Beard'den SPQR - Antik Roma Tarihi, Suetonius'tan On İki Caesar'ın Yaşamı, Adrian Goldsworthy'den Roma Nasıl Çöktü ? / Bir Süper Gücün Ölümü ve Neil Faulkner'dan Roma: Kartalların İmparatorluğu adlı eserleri tavsiye ediyorum.

Hayat isteklerimizi, dalında olgunlaşıp koparılmayı bekleyen bir meyve misali kolaylıkla avucumuzun içine sunmaz. Bilakis evvela tohumu ekmeni, akabinde o tohumun büyüyüp olgunlaşabilmesi için onunla ilgilenmeni ve ona emek vermeni ister. Nihayetinde gerçekten sebat ettiysen ve çabanda samimi isen o meyveyi dalından koparabilecek kadar şanslı olabilirsin; çünkü insan, kendi kaderinin efendisidir ve şans daima çaba sarf eden cesur kimselerin yanındadır. "fortis fortuna adiuvat" Mö 47'de İsa'nın doğduğu rivayet edilen kadim topraklarda yani Galile 'de büyük hırslara ve ideallere sahip bir genç, tarihe adını kazıyabilmek için bedeli her ne olursa olsun inisiyatifi eline almaya karar verdi. Bu adam, ileride Yahudilerin kralı olacak olan Herod'dan başkası değildi ... Yahudi kökenlere sahip olduğu tartışmalı olan ve Aşkelon 'da yaşayıp sonradan özgürlüğünü kazandığı rivayet edilen Edromitli bir kölenin oğlu olarak mö 74/73'te günümüzdeki ismiyle Kudüs 'te dünyaya gelen Herod'un muhtelif kaynaklara göre annesinin Yahudi olmadığı (Yahudilikte soy, anne üzerinden devam eder) ve kendisinin de sonradan Musevi olduğu iddia edilmektedir. Ancak Herod, Roma İmparatorluğu tarafından Yahudiye eyaletine kral olarak "atanmasının" akabinde her iktidar sahibinin yapacağı gibi meşruiyetini sağlam bir zemine oturtmak ve yönetme yetkisinin kendisine "tanrı" tarafından bahşedildiğini gösterebilmek adına resmi tarih yazımında soyunu peygamber İshak 'ın büyük oğlu Esav 'ın soyundan, varlıklı ve zengin bir Edomlu aileye dayandırır. Bu düzenlemeye göre annesi olduğunu iddia ettiği Cypros , Nabata 'daki Petra şehrinden Yahudi bir prensestir. Antik Yunanlar ın Helenistik kültürünün ziyadesiyle etkisi altında olan Hirodes'in, saltanatından evvel adını duyurması ise yukarıda da bahsini geçirdiğimiz üzere mö 47'de Galile'de çıkan bir isyanı babası Antipater 'in desteğiyle acımasızca bastırması ile gerçekleşir. Bölgede kontrolü sağlamasının akabinde babasının Roma 'daki nüfuzunu kullanarak Galile'ye vali olarak atanan Hirodes çok geçmeden kendisini yolsuzluk ve rüşvet iddiaları hasebiyle, üyeleri haham lardan teşkil bir din mahkemesi olan Sanhedrin 'in karşısında bulur. Mahkeme salonuna tepeden tırnağa silahlı adamlarıyla iştirak eden ve bu sayede Sanhedrin'in gözünü korkutmayı başaran Hirodes, beraatına yönelik kararın "pamuk ipliğine bağlı" olduğuna kanaat getirir ve şürekasını da yanına alarak yine Roma imparatorluğu'nun idaresi altındaki Suriye 'ye kaçar. Olayların yatışmasını beklerken bir yandan da Suriye'deki Romalı yöneticilerin gözüne girmek için elinden geleni yapmayı da ihmal etmeyen bu kurnaz ve gözü kara adam, aradığı fırsatı Julius Caesar 'ın suikasta kurban gittiği haberinin bölgeye ulaşmasıyla bulur. Hirodes, Roma'daki kanlı iktidar mücadelesinin başlangıcında Caesar'ın katillerinden olan Cassius 'un ve onun yardakçısı Brutus 'ün tarafını tutsa da rüzgarın yön değiştirdiğini anladığı andan itibaren Marcus Antonius 'u ve daha sonra Augustus adını alacak olan Caesar'ın evlatlığı Octavius 'u desteklemeye başlar. Nitekim verdiği bu destek ve ikna kabiliyeti sayesinde ikinci triumvirlik döneminde (Antonius, Octavius ve Lepidus) iktidardan hem mali hem de askeri olarak büyük yardımlar almayı başarır ve mö 37'de uzun süredir kuşatma altında tuttuğu Yeruşalim 'i, Partlar ın desteklediği Antigonus 'un elinden alarak krallığını ilan eder. Saltanatının başlamasıyla beraber gerçekleştirdiği ilk icraat ise, kendisini 10 yıl önce idam ettirmek isteyen Sanhedrin kurumunu yok etmek olur ve bu doğrultuda ölüm fermanını hazırlayıp onu tarih sahnesinden silmek isteyen mahkeme üyelerinden kırk altısını idam ettirir. Roma, kendi kontrolü altında olduğu müddetçe Hirodes'in Yahuda Krallığı 'nı yönetmesinden hoşnuttur ve her daim sorunlu bir eyaletin görece bir istikrar ve makul sayılabilecek bir sükunete kavuşmuş olmasından mütevellit onun birtakım "kapris" ve "taleplerine" hoşgörü ile yaklaşır. Hirodes, Romalılar ile bir anlaşma yapar ve Yahudilerin Roma'nın devlet dinini benimsemesinden muaf tutulmasını sağlar. Romalıların fethettikleri bir halka karşı böyle bir hak tanıması sıra dışı ve nadir rastlanan bir olaydır; çünkü imparatorluğun hemen her yanında devlet ile din ayrılmaz bir bütünün iki eş parçasıdır ve her ne kadar Romalılar panteonlarına, hakim oldukları coğrafyalardaki muhtelif kadim tanrıları katmakta pek zorluk çıkarıyor olmasa da kendi amentülerinin de (bkz: Mitraizm ) tebaaları tarafından benimsenmesini ve tanrılarına saygı duyulmasını beklemektedir. Hirodes, kral olduktan sonra hüküm sürdüğü topraklarda ve tebaası üzerinde Roma'nın da desteğiyle tam bir yasal ve dini denetim tesis eder. Zaman kaybetmeden "gerçek bir doğu hükümdarı gibi" hareket edip, Yahudi hanedanından bir prenses ile ( Hasmonea hanedanından Mariamne ile) evlenerek konumunu güçlendirmeye girişir. Kendisinden önce ve sonra gelen pek çok benzeri gibi Hirodes de saltanatı esnasında büyük çaplı bir imar çalışması başlatır (bunların birçoğu günümüze dek ulaşmıştır). Örneğin; Kudüs'teki Tapınak Tepesi 'nin kuzeybatısında kalan kale onun eseridir. Kaderin bir cilvesi olarak bir zaman sonra bu kale, Roma Valisi Pontius Pilatus 'un İsa 'yı yargılamasına da ev sahipliği yapacaktır. Herodium 'daki meşhur kale ve Masada dağları nın tepesindeki kale/saray da (yıkıntıları da olsa) yine günümüze kadar ulaşan ve Hirodes'in imzasını taşıyan diğer yapılardır. Sadece "bina dikmek ile" sınırlı kalmayan Hirodes, bir liman kenti olan Caesarea 'yı da inşa ettirir. Şehrin isim babası ise tabii olarak Hirodes'in velinimeti imparator Augustus 'tan başkası değildir. Mevzubahis kent zaman içerisinde Akdeniz kıyısındaki en gelişmiş liman haline gelir ve Yahuda'nın ticaret kapasitesini arttırarak hem halk için istihdam yaratır hem de tebaanın refahının artmasında önemli bir rol oynar. Bunun yanı sıra Hebron'daki Kral Mezarları 'nın ıslahı için de bir çalışma başlatan Hirodes; mozoleyi, kule ve burçlarla süsleyerek devasa bir yapıya dönüştürür. Ancak uygulamaya giriştiği projeler arasında en iddialısı Kudüs'teki tapınağın (bkz: Süleyman Tapınağı ) yeniden inşasıdır. Hirodes'i bu denli büyük bir projeye yönlendiren motivasyonun imanı mı yoksa kendi gücü ve zenginliğini simgeleyen ölümsüz bir eser bırakmak istemesi midir bilinmez ancak kralın her halükarda söz konusu proje ile tebaasının sevgisini ve minnetini garanti altına almış olacağı kesindir. Tapınağın yeniden inşası sıradan bir kamu projesi değildir ve sadece Tapınak Tepesi 'nin çevresindeki duvarların yapılması için 10.000 işçi ve 1000 rahibin neredeyse 10 yıl çalışması gerekmiştir. Günümüzde bu duvardan geriye yalnızca batı duvarı kalmıştır (bkz: Ağlama Duvarı ). Tapınak Tepesi çok geniş bir alanı kapsamaktadır ve o dönemde Hz. Süleyman 'ın zamanındaki halinden çok daha büyüktür. Mö 1. yüzyılda Roma İmparatorluğu 'nun sınırları içerisinde yaklaşık olarak beş milyon Yahudi yaşamını idame ettirmektedir ve söz konusu alan yılda 3 kez ( çadır bayramı , hamursuz bayramı ve haftalar bayramı ) Kudüs'e hacı olmaya ve ibadet etmeye gelen çok büyük kitlelerin akınına uğramaktadır. Binaenaleyh hiçbir masraftan kaçınılmaz ve tapınak beyaz ve mavi mermerler kullanılarak savurganca inşa edilir. Tapınağın kubbesi ise altın ile süslenmiştir ve zamanın Romalı tarihçisi Josephus 'un bize aktardığına göre tapınak, güneşli bir havada bakılamayacak kadar göz kamaştırıcıdır. Hirodes, kimilerine göre despotça güçlere sahip bir tirandır belki ancak aynı zamanda cesur bir asker olmasının yanı sıra, becerikli bir idareci ve yetenekli de bir diplomattır. Pragmatist olmasının yanı sıra dindar Yahudileri gücendirmemeye özen gösterecek kadar da akıllı ve iş bilir bir hüviyete sahiptir. Örneğin; herhangi bir putperestlik suçlamasının hedefi olmamak adına bastırdığı paraların üzerine kendi portresi de dahil olmak üzere hiçbir bir insan resmi koymamıştır. Ancak buna rağmen velinimetinin takdirini kazanmak adına yaptırdığı muhteşem tapınağın girişine kocaman bir Roma kartalı diktirmeyi de ihmal etmez. Nitekim bu jest, dindar Yahudilerin öfkelenmesine sebebiyet verir ve bir zaman sonra birkaç genç Yahudi, gece vakti tapınağa gizlice girerek Roma kartalını paramparça eder. Yakalanmalarının akabinde bu genç adamların cezası ise Hirodes'in gözü önünde canlı canlı yakılmak olacaktır. İlk eşi Mariamne 'yi idam ettirmesinden sonra (karısını zina suçlayan Hirodes, mahkemede karısının annesini ve kız kardeşini Mariamne'nin aleyhine şahitlik yapmaları için zorlamıştır) 10 kez daha evlenen Hirodes'in nikahlı ya da nikahsız eşlerinden pek çok çocuğu olur. Mö 17'de Mariamne'den olan iki büyük oğlu, tahsil için gittikleri Roma'dan geri döner. Onlar döndüğünde ise Hirodes'in sarayı çoktan bir entrika yuvasına dönüşmüştür. Annelerinin idamından dolayı babalarıyla sürekli bir çatışma halinde olan ve onun otoritesine karşı çıkan bu iki oğul, bir zaman sonra Hirodes'in emriyle tutuklanır ve anneleriyle aynı kaderi paylaşmak zorunda bırakılır. Varislerinin ölümüyle beraber Hirodes, gayrimeşru çocuğu olan ve merhum babasının ismini taşıyan Antipater 'i veliaht ilan eder. Ancak paranoyalarında sınır tanımayan Hirodes, çok geçmeden bu oğlunun da kendisine karşı bir komplo hazırlığı içerisinde olduğu hissine kapılır ve kendisi Eriha'da ölüm döşeğindeyken oğlunun infazını gerçekleştirilmesi için tereddüt etmez. Hirodes'in aile dramasını öğrenen Augustus 'un dahi "Hirodes'in oğlu olmaktansa domuzu olmak daha iyi" dediği rivayet edilmektedir. Mö 4'te mart aynının sonu ya da nisan ayının başında kronik böbrek yetmezliğine bağlı Fournier Kangreni 'nden dolayı yaşama gözlerini yuman Hirodes'in 33 yıllık iktidarının ardından hükmettiği topraklar Tetrarşi ile idare edilmiş ve vasiyeti gereğince krallığı, oğullarından Archelaus , Hirodes Antipa ve 1. Hirodes Filip arasında bölünmüştür. Hirodes'in yaşamına ve icraatlarına dair daha fazla bilgi edinmek isteyenlere Robert Winston'dan Tanrının Öyküsü ve Paul Johnson'dan Yahudi Tarihi adlı eserleri tavsiye ediyorum.

Yunanların uygarlığa katkısı, temelinde zihinsel ve ruhsaldır. Roma'nın etkisi ise yapısal ve pratiktir; özü de imparatorluğun kendisine tekabül etmektedir. O güne dek Büyük İskender de dahil olmak üzer e kimse imparator titrini kullanmadığı halde, imparatorluk yönetimi bir kişinin olağanüstü yetenekleri sayesinde yaratılmış ve tesis edilmiştir. Bu zatı muhterem ise Gaius Julius Caesar 'ın yeğeni ve varisi olan Octavius 'tan başkası değildir. Bilahare kendisine Caesar Augustus unvanı verilecek, bir çağ onun adıyla anılacak ve adı, refah ile bolluğun sıfatı haline gelecektir. Zaman zaman Roma imparatorluğu'nu karakterize eden her şeyin; şehir içinde sürekli konuşlandırılmış ilk askeri güç olan Praetorian muhafızlarından, bekarların vergilendirmesine kadar cem'an onun tarafından icat edilmiş olduğunu düşünenler dahi çıkmıştır. Bu izlenimin nedenlerinden bir tanesi, belki de tek ve asli sebebi, kendisinin bir halk ile ilişkiler ustası olmasıdır. Ondan bize diğer tüm roma imparatorlarının bıraktığından daha fazla "malzeme" kalmış olması ise bunun göstergelerinden yalnızca biridir. Sezar olmasına rağmen Octavius, kıdemce aşağı bir koldan gelmektedir. 18 yaşına girdiğinde Jül 'den kendisine; aristokratik ilişkiler, çok büyük bir servet ve askeri destek miras kalmıştır. Bir süre, Sezar'ın sadık destekçilerinden Marcus Antonius ile iş birliği yapmış ve büyük diktatörü katletmiş olan gruba karşı bir dizi şiddetli saldırı düzenlemiştir. Marcus Antonius'un zaferler kazanmak üzere doğu 'ya hareket etmesi, burada başarısız olması ve Sezar'ın bir süre metresi olmuş olan Kleopatra 'yla evlenmesi gibi gelişmeler ise Octavius'un önünde yeni fırsat kapılarının açılmasına sebebiyet vermiştir. Antonius'un prokonsül unvanı ve cebinde oryantal monarşi hamiline dönerek yaratacağı tehdide karşı genç Octavius, cumhuriyet adına savaşmayı tercih etmiştir. Nitekim Actium 'da elde ettiği zaferi (mö 31) Antonius ve Kleopatra'nın efsaneleşmiş intiharları izlemiş, Mısır 'da Ptolemaios krallığı son bulmuş ve burası, Roma'nın bir eyaleti olmak üzere ilhak edilmiştir. Aynı zamanda yukarıda bahsini geçirdiğimiz bütün bu gelişmeler, iç savaş ın da sonu anlamına gelmiştir. Octavius nihayetinde vatanına dönmüş ve konsül olmuştur. Artık bütün kartlar onun elindedir ancak o, insanlığın en kadim öğretmeni olan zaman ın kendisine öğrettiği şekilde bunlarla oynamayacak kadar tedbirli ve akıllıdır. Elindeki kartları bir kenara bırakır ve muhaliflerinin kendi gücünü tanımlarını bekler. Mö 27'ye gelindiğinde ise hakları elinden alınmış, iç savaşla güçsüzleşmiş cumhuriyetçilerden oluşan senato nun desteğiyle cumhuriyeti restore etmeye girişir ve kurumların biçimsel yanını dikkatle koruyarak kendi üstünlüğünü kabul ettirir. Cumhuriyetçi bir görüntünün ardında, büyük dayısının kurduğu iktidarın bir benzerini tesis eder. Buna göre Octavius, sınır eyaletlerindeki birliklerin komutanı olan İmperator 'dur. Ancak halihazırda lejyonların büyük bir kısmı da mezkur bölgelerde bulunmaktadır. Kendisinin ve Sezar'ın komutası altında çarpışmış olan eski askerler emekli olup yurda döndüklerinde küçük mülk sahipleri olarak yerleşik bir hayat geçerler. Binaenaleyh tekmili Octavius'a büyük bir minnet borcu taşımaktadır. Octavius'un konsüllüğü her yıl yeniden uzatılır ve mö 27'de kendisine onurlu Augustus unvanı verilir. Ancak Roma'da kendisine resmen ve ekseriyetle aile adıyla hitap edilmiş ve "Birinci Yurttaş" anlamına gelen Princeps unvanıyla tanımlanmıştır. Yıllar geçtikçe Augustus'un gücü artmaya devam etmiş ve senato ona resmen Roma yönetimi altında bulunan eyaletlerin işlerini düzenleme hakkını vermiştir. Tribunus yetkisinin de kendisine verilmesiyle birlikte Augustus, bu hakkı Dignitas çerçevesi içerisinde yeniden biçimlendirerek iktidarını daha da pekiştirmiştir. Mö 23'te konsüllük görevinden istifa ettikten sonra ise statüsünü göstermesi açısından senato tarafından seçilen iki konsülün arasına oturmayı tercih edecektir. Nihayetinde mö 12'de büyük dayısının da taşımış olduğu, resmi dinin en yüksek ruhani kişiliği anlamına gelen Pontifex Maximus sıfatını alır. Genel seçim ve senato seçimleri gibi cumhuriyet kurumları korunuyor gibi gözükse de artık bütün ipler, tam anlamıyla Augustus'un ellerindedir. Bu üstünlüğün maskelediği politik gerçeklik, durumlarını Sezarlara borçlu olan egemen sınıf mensupları üzerinde kurulmuş olan hakimiyete dayanarak yükselmektedir. Ancak yine de mevzubahis "yeni seçkinlerin" eskiden olduğu gibi davranmalarına izin verilmez. Augustus'un tabiri caizse hayırlı despotizmi, ordu ile eyalet yönetimlerini itaatkar ve maaş alan ellere teslim ederek yeniden düzenlemiştir. Aynı şekilde, cumhuriyetçi geleneklerin ve bayramların bilinçli olarak yaşatılmasının bu oyunda önemli rolleri vardır. Zira Augustuçu yönetim, ahlaki dirilişe ve Antik Roma'nın faziletlerine bilhassa vurgu yapar. Resmi politika haline gelmiş olan bu katılık ve ahlakçılığa, Augustus dönemine damgasını vurmuş olan barış ve Romalı mimarlar ile mühendislerin yarattığı büyük anıtsal yapılar da eklenince mezkur dönemin bu denli öne çıkması şaşırtıcı değildir. Nitekim Augustus da ölümünün akabinde tıpkı büyük dayısı gibi tanrılaştırılır. (ms 14) Augustus, halefi olarak ailesine mensup birinin tahta çıkmasını istemiştir. Her ne kadar cumhuriyete biçimsel olarak saygılı olsa da Roma, fiiliyatta artık bir monarşidir. Bu durum, Augustus'un kendi ailesinden 4 kişiyi varis olarak göstermiş olmasında ifade bulur. Augustus'un genetik olarak sahip olduğu tek evlat bir kızdır ve binaenaleyh kendisinden sonra kızının 3 kocasından biri olan, evlat edindiği üvey oğlu Tiberius iktidara gelir. Kendi soyundan gelen son hükümdar ise 68'de ölen Neron olacaktır. Klasik dünyanın hükümdarları genellikle kolay hayatlar yaşamamışlardır. Örneğin; Roma imparatorlarından bazıları, saray koridorlarının köşelerine aynalar yerleştirmişler ve böylece arkalarından herhangi bir suikastçının gelip gelmediğini anlamaya çalışmışlardır. Yine, Tiberius da dahil olmak üzere Augustus'un ardından gelen 5 imparatorun eceliyle ölüp ölmediği ise şaibeli bir konudur. Bu gerçek, Augustus'un mirasını paylaşanların zaaflarını göstermek açısından bir hayli önem taşır.Aaynı şekilde, senatonun en yüksek yöneticiyi atayabileceğine dair zayıf da olsa kimi umutlar taşınmaktadır fakat bu temenniler boşa çıkacak ve iktidarın temeli daima askeri olacaktır. Eğer merkezde herhangi bir kafa karışıklığı veyahut karar zafiyeti hasıl olursa noktayı mütemadiyen askerler koyacaktır. Nitekim imparatorluğu sarsan iç savaş patlak verdiğinde olan da budur. İç savaş, ms 69 yılında dört imparator döneminde başlar ve bu mücadelede aristokrat olmaktan çok uzak bir aileden gelen, centurio nun oğlu Vespasian sivrilir. Artık en üst yönetici sıfatı, büyük Romalı ailelerin tekelinden çıkmış durumdadır ... Vespasian'ın en küçük oğlu ms 96'da öldürülünce mezkur ailenin bir hanedana dönüşmesi de engellenmiş olur. Vespa'nın varisi ise yaş bir senatör olan Nerva olacaktır. Nerva, soydan gelen hanedan devamlılığını kırarak veraset sorununu çözmüş olur ve bunun yerine Augustus tarafından başlatılmış olan "evlat edinmeyi" kurumlaştırır. Bu gelişme, Dört İyi İmparator döneminin başlamasına da vesile olacaktır: Trajan , Hadrianus , Antonius Pius ve Marcus Aurelius . Mevzubahis imparatorlar neredeyse 100 yıl boyunca Roma'yı başarıyla yönetirler. Aynı şekilde, bu periyoda (üç tanesinin adı olan) Antoniuslar Çağı da denilecektir. Söz konusu hükümdarların tamamı eyalet kökenli ailelerden gelmektedirler. Varlıkları bir dereceye kadar imparatorluğun; kozmopolit bir gerçeklik olduğunu, Post Helenistik batı dünyasının genel çerçevesini oluşturduğunu ve yalnızca İtalya doğumlu olanların tekelinde olmadığını da kanıtlamaktadır. Evlat edinme; ordu, eyalet ve senatonun onaylayacağı adayların bulunmasını kolaylaştırmıştır ancak bu altın çağ, imparatorun oğullarından birinin yani Marcus Aurelius'un oğlu olan Commodus 'un tahta çıkışıyla birlikte son bulur. Commodus ms 192'de yılında öldürülür ve ertesi yıl, ms 69 yılında yaşanmış bir olay tekrarlanır; her biri kendi ordusu tarafından desteklenen dört imparatorun taht mücadelesi hadisesi ... İç savaşın nihayetinde başlarında afrikalı bir generalin bulunduğu İlirya ordusu galebe çalar. Sonraki imparatorların da askerlerin adayı olması ile birlikte imparatorluğu karanlık günlerin beklediğini idrak edebilmek için müneccim olmaya gerek yoktur. 4 iyi imparator döneminde Roma, Augustus'un hükmettiğinden çok daha geniş bir alanda hakimiyet tesis etmiştir. Kuzeyde vakti zamanında Caesar , İngiltere ve Almanya'ya keşif kolları göndermiştir ancak Galya 'yı, Manş denizi ve Ren nehri ile sınırlamıştır. Augustus döneminde ise Almanya'ya ve güneyden de Tuna 'ya kadar baskı kurulmuştur. Nihayetinde Tuna, imparatorluğun doğal sınırı haline gelmiş, Ren'in ötesine yapılan akınlar da pek bir başarı elde edilememiş ve Elbe sınırı da Augustus'un umduğu kadar istikrar kazanamamıştır. Hatta ms 9 yılında Armanius 'un komutası altındaki Töton kabilelerinin 3 roma lejyonunu yok etmesi (bkz: Teutoburg Savaşı ), Romalıların kendilerine olan güvenlerine sarsacak ve büyük bir şaşkınlığa yol açacaktır. Aynı şekilde mezkur kayıplar, bilhassa manevi açıdan asla telafi edilememiş, lejyonların yok edilmesi öylesine uğursuz kabul edilmiştir ki; isimleri bir daha asla ordu listelerinde yer almamıştır. Suetonius 'ın aktardığına göre Augustus bu haberi duyduktan sonra elbiselerini yırtmış ve aylarca saçlarını kestirmeyi reddetmiştir. daha sonraki yıllarda Augustus'un zaman zaman " Quinctilius Varus , lejyonlarımı bana geri ver!" şeklinde feryat ettiği de muhtelif kaynaklarca aktarılmaktadır. Velhasıl bunun dışında her yerde Roma'nın üstünlüğü giderek artmıştır. Ms 43 yılında Claudius , İngiltere 'nin fethini başlatır. Bu sefer, kuzeyde etkili bir sınır oluşturacak olan Hadrianus Duvarı 'nın yapımına dek takribi 40 yıl sürecektir. Ms 42 yılında Moritanya , eyalet olur. Doğu'da ise Trajanus , daha sonra Romanya ismiyle anılacak olan Daçya 'yı fetheder ancak bu gelişme aynı zamanda Asya 'da 150 yıl kadar sürecek uzun bir kavganın da fitilini ateşleyecektir ... Roma, Part ülkesiyle ilk kez mö 92 yılında Sulla 'nın ordusu buraya sefer yapıp Fırat 'ı geçtiğinde karşılaşmıştır. Roma orduları 30 yıl sonra Ermenistan 'a doğru ilerlemeye başlayan dek taraflar arasında herhangi bir kayda değer anlaşmazlık söz konusu olmaz. İki büyük etki alanı, mezkur bölgede ilk kez kafa kafaya geldiğinde ise Gnaeus Pompeius Magnus sınır anlaşmazlığına düşen Ermenistan ile Part kralları arasında arabuluculuk görevini üstlenerek büyümeye gebe olan olayları yatıştırır. Daha sonra ise yani mö 54'te Crassus , Fırat'ı geçerek Partlar üzerine bir sefer düzenler. Birkaç hafta içinde Crassus, oğluyla birlikte (rivayete göre yenilginin akabinde Partlar tarafından ağızlarına sıvı altın dökülmüştür) ölür ve 40.000 kişilik roma ordusu yok edilir. Bu, Roma tarihinin en büyük askeri facialarından biridir. Asya 'da hiçbir kuşkuya yer bırakmayacak şekilde güçlü bir devlet daha vardır ve Roma'nın bunu anlayabilmesi için binlerce askerinin ölmesi gerekmiştir. Part ordusu zamanının en iyi okçularına sahiptir ve bunun yanı sıra süvarileriyle rekabet edebilmek neredeyse mümkün değildir. Aynı şekilde, hem kendileri hem atları zırh kuşanmış olan Part askerleri, savaşta fevkalade mahirdirler ve muhteşem atlarının ünü, çok uzak diyarlardaki Çin de dahi kıskançlık uyandırmaktadır. Bu olayın akabinde Fırat'taki doğu sınırı bir asır kadar sakin kalır ancak Partlar, kendilerini bir türlü Roma'ya sevdiremezler. Doğruyu söylemek gerekirse böyle bir niyetleri de yoktur. İç savaş sırasında politikaya mütemadiyen burunlarını sokarlar, Suriye 'de Roma'ya asla rahat vermezler ve Filistinli Yahudiler arasındaki huzursuzluğu her daim körüklerler. Yine, Marcus Antonius onlara karşı başlattığı seferde canını zor kurtarmış olmasına rağmen merhum Crassus ile aynı kaderi paylaşmış ve 35.000 askerini yitirerek, onuru yaralanmış bir şekilde Ermenistan'a çekilmek durumunda kalmıştır. Ms 20'ye gelindiğinde ise Augustus, Crassus'un koymuş olduğu roma standartlarını tekrar sağlayacak ve onur meseleleri nedeniyle Partlara saldırmanın gereksizliğini ortaya koyarak kenara çekilecektir. Ancak taraflar arasındaki savaş ihtimali hep baki kalır. Bunun ise iki nedeni vardır: Birincisi her iki gücün de Ermenistan ile ilgili hassasiyetleri, ikincisi ise Partların hanedanlık politikalarının istikrarsızlığıdır. Trajanus iktidarında Roma, Partların başkenti Ctesiphon 'u fethetmeyi başarır ve onları Basra körfezi 'ne dek sürer. Ancak ardılı olan Hadrianus , bilgece bir tutumla selefinin aldığı yerleri Partlara iade eder. Romalılar, yeni tebaalarının da kendilerini barbar akınlarından ve iç karışıklıklardan koruyan imparatorluğun sağladığı Pax romana 'dan faydalanmasıyla övünmektedirler. Bu iddiayı nitelendirirken Roma'ya karşı direnen pek çok halkın, bu barışın bedelini kanlı bir şekilde ödediğini de unutmamak gerekir. Lakin nihayetinde imparatorluk sınırları içerisinde eşi benzeri görülmemiş bir düzen ve barış hüküm sürmektedir. Roma barışı, muhtelif yerlerdeki yerleşim modellerini; doğuda yeni şehirlerin kurulmuş olmasına ve Sezar'ın askerlerinin Galya'da yeni koloniler oluşturmasına benzer bir şekilde değiştirmiştir. Barışın, zaman içinde çok daha uzun vadeli sonuçları olduğu da görülecektir. Cermenik kavimleri ayıran Ren sınırın benimsenmesi, Avrupa tarihi üzerinde kalıcı bir etki bırakmıştır. Bu arada birçok yerde olaylar yatıştıkça, yerli ileri gelenler kademe kademe romalılaştırılmıştır. Bu kişiler, asıl amacı lejyonlara hareket kabiliyeti sağlamak olan yeni yollar sayesinde çok hızlanmış olan iletişimden mütevellit kolayca yayılan ortak bir uygarlığı paylaşmaya teşvik edilmişlerdir. Napolyon 'un Paris'ten Roma'ya gönderdiği kuryeler dahi ms 1. yüzyılda yaşamış imparatorların habercilerinin hızına yetişememişlerdir. (bkz: yol medeniyettir ) Madalyonun diğer yüzüne baktığımızda ise imparatorluğun çok büyük bir alana yayılmasından dolayı yönetimin çözmek zorunda olduğu sorunların, daha önce Helenler 'ın veyahut Persler in karşılaşıp çözmüş olduğu problemlere benzemediğini görürüz. İmparatorluğun devasa yapısı, son derece karmaşık ve dikkati çekecek ölçüde kapsamlı bir bürokrasiyi de beraberinde getirmiş durumdadır. Roma'nın geleneksel anlayışında bürokrasi, gayet sınırlı amaçlar konularak kontrol edilmektedir ve bu amaçların hepsi de sonuç olarak malidir. Roma yönetimi, vergiler düzenli gönderildiği takdirde yerel adetlere göre sürdürülen idarelere karışmamaktadır. Bu hoşgörü, bir zaman sonra barbarların Roma'yı yani uygarlığı benimsemesine de zemin hazırlamıştır. Ancak sınırların genişledikçe yeni bir düzenleme ihtiyacı kaçınılmaz hale gelir ve idari reform, Augustus ile başlar. Halihazırda senato, bir yıllık sürelerle pek çok atama yapmaktadır ancak eyaletlerde imparator adına yetki kullanan legati ler, hükümdarın isteğine göre atanmaktadırlar. Bu konuyla ilgili tüm kayıtlar, idarenin imparatorluk döneminde cumhuriyetin son yıllarındaki çürümeye kıyasla dikkat çekici bir ilerleme kaydettiğini göstermektedir. Roma'nın imparatorluğa has idari yapısı, pers İmparatorluğu'nun satraplık sistemine nazaran çok daha merkezi ve entegredir. İmparatorluk yönetimi altındaki hakları teşvik eden şey bir vaat tir. Önce cumhuriyet daha sonra da imparatorluk, tebaalarına giderek artan oranlarda vatandaşlık hakkı vaat ederek genişlemiştir. Vatandaşlık, önemli bir ayrıcalıktır ve birçok şeyin yanı sıra yeni ahit bize, bir vatandaşın yerel mahkemelerden roma imparatoruna kadar bütün kurumlara başvurma hakkı olduğunu hatırlamaktadır. Yerel olarak ileri gelenlerin sadakati karşılığında vatandaşlık hakkı verilmesinin akabinde asırlar geçtikçe giderek artan sayıda Romalı olmayan kişi senatoda ve Roma'da görülecektir. Nihayetinde ise ms 212'de vatandaşlık, imparatorluğun tüm özgür tebaalarına tanıdığı bir hak haline gelecektir. Konuya dair daha fazla bilgi edinmek isteyenlere Mary Beard'den SPQR - Antik Roma Tarihi, Suetonius'tan On İki Caesar'ın yaşamı, Adrian Goldsworthy'den Roma Nasıl Çöktü ? / Bir Süper Gücün Ölümü ve Neil Faulkner'dan Roma: Kartalların İmparatorluğu adlı eserleri tavsiye ediyorum.

Outremer'deki Hristiyan devletleri Birinci Haçlı Seferi sonrası, Müslüman komşuları olan Mısır'daki Fatımiler ile Suriye ve Irak'ta kontrolü elinde bulunduran Selçuklu Türkleri arasında yaşanan ihtilaflar hasebiyle neredeyse yarım yüzyıl boyunca "güven içerisinde" varlıklarını sürdürmüşlerdir. Zaman zaman Franklar ile Müslümanlar arasında muhtelif çatışmalar yaşansa da bunlar küçük meselelerdir ve genel itibariyle bölgedeki Hristiyan varlığını tehdit etmemektedir. Hatta mezkur Müslüman beyler, ihtiyaç duydukları takdirde "ortak düşmanlarına" karşı Outremer ile ittifak kurmakta da herhangi bir beis görmemişlerdir. Söz konusu "ortak düşman" mefhumunu en iyi karşılayan isim ise şüphesiz, 1127 yılında Bağdat'taki Abbâsî Halifeliği adına kendisini Kuzey Irak'ta bulunan Musul'a Atabey olarak atayan Selçuklu Türkü Imadüddin Zengi'den başkası değildir. Onun, 1144 yılında ilk kurulan Haçlı devleti olan Edessa Kontluğu'nu (bkz: Urfa) Hristiyanlardan geri alması, Arap vakanüvisler tarafından Franklara karşı Doğu'da gerçekleştirilecek olan cihadın miladı olarak kabul edilmektedir. Aynı şekilde, Urfa'nın düşüşü batıda yarattığı etki bakımından, iki Avrupa kralının önderliğinde denizden ve karadan gerçekleştirilmiş İkinci Haçlı Seferi'nin altında yatan asli motivasyon kaynağı olarak da nitelendirilmektedir. Aslına bakılırsa Hristiyan dünyası başlangıçta, Edessa'nın kaybına tepki vermekte ağır davranmış ve bunun üzerine Papa Üçüncü Eugenius 1145 sonbaharında Yedinci Louis'ye bir mektup yazarak kraldan, kutsal toprakların müdafaası için yeni bir Haçlı Seferi düzenlemesini talep etmiştir. O dönemde 25 yaşında olan ve çevresi tarafından aceleci, zayıf ve açgözlü olarak nitelendirilen Fransa Kralı, Roma'nın söz konusu talebi üzerine Noel arifesinde baronlarını toplantıya çağırmış ve haçı alacağını beyan ederek onlardan da aynı şeyi yapmalarını beklediğini ifade etmiştir. Ancak kısa bir zaman önce Louis, vasallarından Champagne Kontu'nun topraklarını ele geçirdiği için baronların tepkisini çekmiş durumdadır ve binaenaleyh onlardan beklediği olumlu geri dönüşü alamamıştır. Yine de feodal beyler, konunun tekrar istişare edilebilmesi adına 1146 yılının Paskalyasında Burgonya'daki Vézelay'da toplanmayı kabul etmişlerdir. Durumun kritik olduğunun farkında olan Louis, vakit kaybetmeden dönemin popüler bir figürü olan meşhur vaiz ve Tapınak Şövalyeleri'nin sözcüsü hüviyetindeki Bernard de Clairvaux ile iletişime geçmiş ve onu, Vézelay'daki bir sonraki toplantıda vaaz vermesi adına ikna etmiştir. Bernard, faaliyetleri sayesinde sahip olduğu "Papaların ve Kralların Dostu" kimliği bir tarafa (Papa Üçüncü Eugenius, Bernard'ın kurucusu olduğu Clairvaux'da keşişlik yapmış ve aynı zamanda Fransa Kralının kardeşi de kısa bir süre önce söz konusu manastırda Süsteryenlere katılmıştır) aynı zamanda çileciliği, inancı ve belagati sayesinde çağının görece en etkileyici ruhani figürü haline gelmiştir. Nitekim onun Vézelay'da vaaz vereceği duyulduğunda, tıpkı Papa Urbanus'un Clermont'ta Birinci Haçlı Seferi için çağrıda bulunduğu esnada olduğu gibi, Fransa'nın dört bir yanından insanlar bölgeye akın etmiş ve oluşan kalabalık, vaazın yapılacağı katedrale sığmadığından dolayı şehrin dışındaki tarlalara platformlar kurulmuştur. Nihayetinde vaaz o kadar etkili olmuştur ki; Bernard, kalabalığın Deus Vult haykırışları arasında haçı almak için öne çıkanlara kendi cübbesinden yırttığı şeritleri vermek durumunda kalmıştır. Mezkur kimselerin başında da Kral Louis ve baronları gelmektedir. Nitekim çoğu da İlk Haçlıların oğulları veya torunlarıdır. Bernard ise birkaç gün sonra Papa'ya yazdığı mektubunda yaşadığı deneyimi şu şekilde ifade etmiştir: "Siz emrettiniz; ben itaat ettim. Ağzımı açtım, konuştum ve bir anda sonsuz sayıda Haçlı çıktı. Köyler ve kasabalar artık terk edilmiş durumda. Her yedi kadına karşılık bir erkek bile bulamazsınız. Her yerde kocaları hala hayatta olan dul kadınlar görürsünüz." Bernard'ın mesajı, Fransa ile de sınırlı kalmamıştır. Dinamik vaiz, Vézelay'den sonra Fransa'nın kuzeyindeki Flanders'e gitmiş ve buradan da İngiltere halkına hitaben bir mektup yayınlamıştır: "Ülkenizin genç ve dinç erkekler bakımından zengin olduğu biliniyor. Dünya onlara övgülerle dolu ve cesaretlerinin ünü herkesin dilinde. Bu fırsatı kaçırmayın. Haçı sizler de alın. Pişman bir yürek ile itiraf ettiğiniz tüm günahlarınız için hemen bağışlanacaksınız. Bedeli hiç de pahalı değil, eğer alçakgönüllülük ile takarsınız karşılığının Cennetin Krallığı olduğunu göreceksiniz." Bilahare Haçlı Seferi haberleri Almanya'ya kadar ulaşmış ve mevzubahis çağrı talihsiz bir biçimde, cahil halk kitleleri tarafından Ren Nehri boyunca ikamet eden Yahudilere karşı girişilen pogromlara yol açmıştır. Bernard, bu kıyımın önüne geçebilmek adına ivedi bir şekilde bölgeye intikal etmiş ve itidal çağrısında bulunmuştur. Yine, halkın duygularını kontrol etmek ve yönlendirmek adına Almanya'nın gönülsüz Kralı Üçüncü Konrad'a da haçı alması için bizzat çağrıda bulunmakta herhangi bir beis görmeyen Clairvaux'lu, bu girişiminde de başarı olmuş ve Konrad, 1146'nın Noel'inde kutsal toprakları müdafaa etmek için doğuya gideceğini ilan etmiştir. Ertesi yılın bahar aylarında ise Papa Eugenius, Kastilya Kralı 7. Alfonso'nun İspanya'daki Müslümanlara karşı giriştiği seferi kutsamak suretiyle bu teşebbüsü de bir Haçlı Seferi olarak kabul etmiş ve 1147'nin sonbaharında Kuzey Avrupa'dan gelen bir Haçlı filosu, Portekizlilerin Lizbon'u Arapların elinden almasına yardım etmiştir. Hulasa İkinci Haçlı Seferi, büyük ölçüde Bernard'ın enerjisi sayesinde ivedi bir biçimde hem Doğu hem Batı'da İslam güçlerine karşı beynelmilel bir sefer hüviyetine bürünmüştür. Tapınak Şövalyeleri'nin Haçlı Seferindeki Rolü Tapınak Şövalyeleri'nin kuruluşlarından itibaren giderek artan önemi, 27 Nisan 1147'de 7. Louis ve Papa 3. Eugenius'un İkinci Haçlı Seferi'nin planlarını görüşmek üzere, tarikatın Avrupa merkezi haline gelen Paris Tapınağı'nda buluşmalarından da kolayca anlaşılabilmektedir. Söz konusu toplantı esnasında 4 başpiskopos, 130 Tapınak Şövalyesi ve en az bir o kadar da şövalye yamağı hazır bulunmaktadır. Toplantıda şövalyelerin, doğuya giden Fransız ordusuna eşlik etmesi kararlaştırılmış ve muhtemelen bu vesile ile Papa, Tapınakçılara, beyaz cüppelerine kutsal toprakların müdafaası sırasında ölmeye hazır olduklarını simgeleyen kırmızı haçı takma hakkını vermiştir. Eugenius ayrıca Haçlı Seferini finanse etmek adına tüm kilise mallarına konulan vergiyi tahsil etmek üzere şövalyelerin hazinedarını görevlendirmiş ve mevzubahis gelişme bir anlamda, Paris Tapınağı'nın, Fransa Krallığı'nın fiili hazinesi olarak hizmet vereceği 150 yıllık meşum ilişkinin de başlangıcını teşkil etmiştir. Bilahare Fransa Tapınak Üstadı Everard des Barres, Fransız ve Alman ordularının doğuya geçişi için kullanılacak güzergahı belirlemek üzere 7. Louis tarafından Konstantinopolis'e, 1. Manuel Komnenos'un yanına gönderilmiştir. Bu gelişmeler yaşanırken Bizans İmparatorluğu, Sicilya'nın Normanlardan alınması gibi birtakım iç meselelerle uğraşmakta olduğu için Seferin genel komutanları, özellikle Edessa'dan sonra doğudaki en önemli hedefin Kudüs olacağını çoktan öngörmüşlerdir. Keza, Bernard de Clairvaux da, Hristiyanların bu kutsal şehri ele geçirerek inançlarını savunmak için Kudüs'ü tehdit eden her türlü güce karşı seferber olmaları gerektiğini tekrarlamıştır. Eylül 1147'de Alman İmparatoru Konrad'ın ordusu Konstantinopolis'e varıp da, Boğaz'dan Anadolu'ya geçirildiğinde ve onu, bir ay sonra Louis'nin askeri birlikleri izlediğinde her şey yolunda gibi gözükmektedir. Bunun yanı sıra büyük bir Kuzey Avrupa filosu da, yukarıda da bahsini geçirdiğimiz üzere Lizbon'u Müslümanlardan almasının akabinde, Akdeniz'den doğuya doğru ilerlemektedir. Ancak iyi gidişat, Ekim ayında gerçekleşen bir felaket ile son bulmuştur. Alman İmparatoru, Küçük Asya'yı doğrudan geçmek niyetiyle ordusunu Selçuklu topraklarının sınırına kadar götürmek gibi bir hata yapmış ve 25 Ekim'de Dorileon'da, yani günümüz Eskişehir'inde, Birinci Kılıç Arslan tarafından ağır bir yenilgiye uğratılmıştır. Konrad'ın kendisi de dahil olmak üzere hayatta kalanlar, İznik'e çekilmiş ve daha güvenli olarak kabul edilen kıyı yolundan doğuya doğru ilerlemekte olan Fransızlara katılmışlardır. Haçlıların başına gelecek olan felaketler ise daha yeni başlamıştır... İlk olarak, Konrad, Efes'te hastalanmış ve kuvvetleriyle birlikte Konstantinopolis'e geri dönmek durumunda kalmıştır. Bizanslılar tarafından yetersiz şekilde iaşe edilmiş olan Fransızlar ise sertleşen kışa rağmen Menderes Vadisi'ne ve doğuya doğru ilerlemeye devam etmişlerdir. 1148 yılının Ocak ayında Haçlılar, Aydın'da bulunan Madran Dağı'nın dar geçitlerine geldiklerinde, Selçuklular'ın onları beklediğinin farkında dahi değillerdir. Yaşanan çarpışmada Selçukluların hızlı süvarileri, ağır zırhlı Fransız şövalyelerine büyük kayıplar verdirmiş ve ordusu dağılmanın eşiğinde olan Kral Louis, panik içerisinde sorumluluklarını yanında bulunan Paris Tapınağı Üstadı Everard des Barres'e devretmiştir. Deneyimli bir asker olan Barres ise orduyu birliklere bölerek, her bölüğün başına bir Tapınak şövalyesi atamış ve şövalyelerin soğukkanlılığı sayesinde Fransız ordusu, ağır kayıplarına rağmen bir şekilde kendisini Attalia'ya (bkz: Antalya) atmayı başarmıştır. Ancak Haçlıların çilesi bitecek gibi gözükmemektedir. Nitekim orduyu kutsal topraklara götürmek için beklenen Bizans filosu, Attalia'ya geldiğinde Fransızlar büyük bir hüsrana uğramıştır; zira filo, mütevazi bir ölçektedir. Binaenaleyh Louis, ordusundan geriye kalanların yalnızca küçük bir kısmı ile kutsal topraklara yelken açmak zorunda kalmıştır. Arkada bırakılanların ekseriyeti ise Selçuklu toprakları üzerinden Kudüs'e doğru ilerlemeye çalışırken hayatını kaybedecektir... Öte yandan Louis, Mart ayının başında Antakya'ya vardığında ordunun erzak ve nakliye masrafları o kadar artmıştır ki, sefere devam edebilmek adına Tapınak şövalyelerinden borç almak durumunda kalmıştır. Aynı şekilde, Urfa'yı geri alma niyetinden de vazgeçen Fransız Kralı, artık yalnızca yeminini yerine getirebilmek adına bir şekilde Kudüs'e varmak istemektedir... Şam'da Fiyasko Fransızlar nihayet 1148'in yaz aylarının başında kutsal topraklara ulaşmışlardır ve bu süreçte, Konrad ile beraber Konstantinopolis'e dönmüş Alman ordusundan sağ kalanlar da deniz yoluyla Fransız kuvvetlerine katılmıştır. Velhasıl 24 Haziran 1148'de Outremer'de bulunan tüm senyörler ve komutanlar, Akka'da büyük bir konsey gerçekleştirmişlerdir. Hospital ve Tapınak şövalyeleri'nin de hazır bulunduğu, Fransa ve Almanya krallarının da iştirak ettiği toplantıya ise 17 yaşındaki Kudüs Kralı Üçüncü Baudouin başkanlık etmiştir. Zengi'nin halefi olan oğlu Nureddin Zengi'nin kontrolü altındaki Halep'e, halihazırda Fatımiler'in elinde bulunan Mısır'a ve Franklar ile ittifak yapmaya istekli tek Müslüman güç olan Dımaşk'a (bkz: Şam) saldırmak gibi konuların istişare edildiği mecliste nihai olarak Haçlı Seferi'nin mevcut tüm kuvvetlerinin Dımaşk'a yoğunlaştırılmasına karar verilmiştir. Her halükarda bahsi geçen tüm bölgeler, Doğu Akdeniz'in kıyısında tutunmaya çalışan Frank devletleri için derinliklerini genişletmek adına stratejik bir zorunluluk hüviyetindedir. Dımaşk üzerinde konsensus sağlamasının asli sebebi ise şehrin, konum olarak önemli bir ticari kavşak üzerinde bulunması ve alınması halinde Avrupa'dan doğuya yapılacak olan ikmali kolaylaştıracak olmasıdır. Bütün bu gelişmelerin ışığında 1148 yılının Temmuz ayının sonlarında birleşik Haçlı ordusu, Celile'den Şam'a yani Dımaşk'a doğru hareket etmiştir. Birlikler, şehrin batı surlarının önüne geldiklerinde meyve bahçeleri ve nehirler arasında iyi ikmal edilen bir mevkide kamp kurup kuşatmaya hazırlanmaya başlamışlardır. Ancak meyve bahçeleri, Haçlılara karşı mütemadiyen taciz saldırıları düzenleyen Şam müfrezeleri adına adeta bir siper görev görmektedir. Bunun üzerine Louis ve Konrad, taaruzu açık arazinin bulunduğu ve ağır süvariyi daha etkili bir şekilde konuşlandırabilecekleri doğu surlarına kaydırmaya karar vermişlerdir. Lakin şehrin surları, doğu kanadında çok daha yüksektir ve kuşatmanın uzaması ile beraber Haçlıların geri çekilmekten başka çaresi kalmamıştır. Velhasıl İkinci Haçlı Seferi, kutsal topraklarda herhangi bir muharebeye dahi giremeyen Franklar nezdinde tam bir fiyasko ile sonuçlanmıştır. Şam'dan geri çekilme, Outremer ile Avrupa arasında bir nesil boyunca sürecek bir hoşnutsuzluğun hasıl olmasına sebebiyet verecektir. Outremer'in nokta-ı nazarında Kral Louis ve Konrad, ne Urfa'yı geri alabilmiş ne de Şam'ı veyahut bir başka yeri zapt ederek mezkur kaybı telafi edebilmiştir. Diğer yandan Haçlı Seferindeki başarısızlık, Batı'da da büyük bir şok etkisi yaratmıştır. Zira söz konusu harekât, güçlü krallar tarafından yönetilmiş ve çağın görece en büyük ruhani figürü olan Bernard de Clairvaux tarafından vaaz edilmiştir. Bu seferin ardından Outremer Franklarında oluşan intiba, Batı'nın parasal desteğine ve askeri yardımına ne kadar bel bağlarlarsa, işler ters gittiğinde kendilerine karşı Avrupa'dan yükselen şikayetlerin o kadar sert olacağına dairdir. Nitekim bütün bu gelişmelerin akabinde, kutsal toprakların savunması artık büyük ölçüde askeri tarikatların kontrolünde olacaktır. Konuya dair daha fazla bilgi edinmek isteyenlere Ernoul Kroniği, Malcolm Barber'dan Haçlı Devletleri Tarihi, İbn Kalanisi'den Şam Tarihine Zeyl, Thomas Asbridge'den Haçlı Seferleri ve Kelly Devries ile Iain Dickie'den Haçlı Seferleri / Dünya Savaş Tarihi 5 adlı eserleri tavsiye ediyorum.

Boiotia'daki Orkhomenos kentinin kralı Athamas'ın ilk eşi olan Bulutlar Tanrıçası Nephele'den Phriksos adlı bir oğluyla Helle adlı kızı olur. Bilahare kralın ikinci eşi olan İno, üvey çocuklarından kurtulmak adına sinsice bir plan hazırlamaya karar verir ve kentteki kadınları, mahsulü arttırmak için toprağa ekilecek tohumları kocalarından habersiz pişirmeye ikna eder. Ekin biçme zamanı geldiğinde ise tabii olarak hiç mahsul alınamaz ve şehirde büyük bir kıtlık yaşanır. Bunun üzerine Athamas halkını açlıktan kurtarmak için neler yapılması gerektiğini öğrenmek üzere Delphoi Tapınağı'na bir heyet gönderir ancak İno yine devreye girer ve kahinlere rüşvet vermek suretiyle tapınaktan alınan kehanetin değiştirilmesini sağlar. Buna göre; Orkhomenos'un felaketten kurtulabilmesinin yegane yolu, kralın çocukları Phriksos ile Helle'nin kurban edilmesinden geçmektedir. Çaresiz kral, ülkesinin geleceğini kurtarmak adına kehaneti uygulamaya karar verir. İki kardeş kurban edilmeye götürüldükleri sırada, gökten anneleri Nephele'nin gönderdiği kanatlı ve altın postlu bir koç iner ((Bkz: Hz. İbrahim) ile (Bkz: Hz. İsmail) / (Bkz: Hz. İshak) 'in kıssası). Velhasıl iki kardeş koçun sırtına binerek kaçar ancak Çanakkale Boğazı üzerinde Helle kayar ve denize düşerek boğulur. Bu olayın akabinde ise Çanakkale Boğazı artık Hellespontos adıyla anılmaya başlanır. ((Bkz: Egeus) ile Theseus'un kıssası / (Bkz: Ege Denizi)) Kardeşinin kaybıyla perişan olan Phriksos yolculuğuna tek başına devam eder, Karadeniz'in doğu sahillerindeki Kolkhis'e ulaşır ve minnetini belirtmek adına koçu Zeus'a kurban eder. Bölgenin kralı olan Aietes, Phriksos'u dostça karşılar ve himayesi altına alır. Aietes'in Khalkiope ile Medea adlı iki kızı ve Apsyrtos isimli bir de oğlu vardır. Phriksos, minnetini göstermek için kurban ettiği koçun altın postunu krala armağan eder ve Khalkiope ile evlenerek Kolkhis'e yerleşir. Aietes de altın postu Ares'in kutsal korusundaki bir meşenin dallarına asar ve koruması için başına bir ejderha diker. Antik Yunan topraklarının diğer bir köşesinde ise, ileride tanrıların oyunuyla söz konusu iki hadisenin yollarını kesişeceği, bir başka hikâye yazılmaktadır. Teselya'daki İolkos kentinin kralı Kretheus öldüğünde tahta yasal varis olan Aison yerine küçük kardeşi Pelias geçmiştir. Aison, oğlu İason'u kardeşinin hışmından korumak için Pelion Dağı'nda yaşayan Kheiron'un yanına gönderir. Akhilleus ve Asklepios gibi kahramanların öğretmenliğini yapmış olan bilge kentauros'un yanında yetişen İason, burada geleneksel eğitimin yanı sıra tıp eğitimi de alır. İason ismi aynı zamanda "tedavi eden, sağaltıcı" anlamlarına gelmektedir. İason büyüdüğünde babasına yapılan haksızlığı öğrenir ve hakkı olan tahtı amcasından geri almak için İolkos'un yolunu tutar. Yolculuğu esnasında Anauros Çayı'nı geçmek isteyen yaşlı bir kadın ile karşılaşır. Bu kadın aslında, insanların adil olup olmadıklarını sınamak adına kılık değiştirmek suretiyle yeryüzüne inen Tanrıça Hera'dan başkası değildir. Yaşlı kadına acıyan İason onu sırtına alarak çaydan geçirir ancak bu esnada sandaletlerinden birini akıntıya kaptırarak yitirir. Hulasa İason, İolkos'a varır ve amcasının karşısına çıkar. Pelias yeğenini gördüğünde tek sandaletli bir gencin tahtını elinden alacağını söyleyen kehaneti hatırlar ve telaşa kapılır. Bunun üzerine İason'u başaramayacağı zor bir göreve koşarak uzaklara göndermeye karar verir. Efsaneye göre; ataları Athamas, oğlu Phriksos'u öldürmeye yeltendiği için Zeus'un Aiolos soyunu lanetlediği söylenmektedir. Lanetin ortadan kaldırılmasının yegane çaresi ise Kolkhis'te bulunan altın postu ata toprağına geri getirmektir. Eğer İason bunu başarabilirse, Pelias tahtı devredeceğine dair söz verir. Görevi kabul eden kahramanımız, üstlendiği misyonu yerine getirebilmek adına çağının en yetenekli gemi ustası olan Argos'tan bir gemi inşa etmesini ister. Tanrıça Athena'nın denetiminde inşa edilen gemiye "hızlı, parlak" anlamına gelen Argo adı verilir. Tayfa olarak ise başta Herakles ve Orpheus gibi dönemin en ünlü yiğitleri bir araya gelecektir. Bu zorlu ve tehlikeli yolculukta Argonotların başlıca koruyucuları Hera ile Athena olacaktır. Argonotlar, Aietes’in güçlü ve zengin krallığına vardıklarında, kral onları öfkeyle karşılar; zira geliş sebeplerinden şüphelenmektedir. Nihayetinde Aietes, tıpkı Pelias gibi, İason'a altın postu verebileceğini ancak bir dizi zorlu görevi yerine getirmesi gerektiğini ifade eder. Kral, verecekleri sınavlar esnasında İason ve dostlarının öleceğinden emindir. Ancak tanrıların Argonotlar için farklı planları vardır... Kralın kızı Medea, İason'a ilk görüşte âşık olur ve kahramanımıza yardım etmeye karar verir. Prensesin hazırlayıp kendisine verdiği merhemi bedenine sürmesi sayesinde İason, görevleri başarıyla yerine getirir. Şaşkınlık ile karışık bir öfkeye kapılan Aietes, sözünden dönerek postu vermekten vazgeçer. Bu noktada tekrar Medea devreye girer ve onun yardımıyla İason altın postu ele geçirir. Görevlerini başarmanın gururuyla, sevgilisini de yanına katan İason ve cesur yoldaşları, hızlı gemileri Argo'ya atlayarak tekrar İolkos'a geri dönerler. Argonotlar Efsanesi'ne dair daha fazla bilgi edinmek isteyenlere Rodoslu Apollonios'tan Argonautika  adlı eseri tavsiye ediyorum.

Suriye lideri Beşşar Esad'ın yaşamında çok sayıda belirleyici an olduğu söylenebilir ancak belki de bunların en önemlisi, yaşadığı yerden binlerce kilometre uzaklıkta gerçekleşen bir trafik kazasıdır. Zira başlangıçta babasının halefi olarak yetiştirilmeyen Esad için Suriye devlet başkanlığına giden yol, ağabeyi Basil'in 1994'lerin başlarında Şam yakınlarındaki bir araba kazasında ölmesiyle açılmıştır. Beşşar, bu esnada Londra'da göz hastalıkları uzmanlığı eğitimi almaktadır. Basil'in ölümünün hemen akabinde ise "küçük kardeşini" Suriye'de iktidara hazırlama planları yapılmaya başlayacaktır ... Beşşar Esad 1965'te Hafız Esad ve Anisa Makluf'un 2. oğlu ve 3. çocuğu olarak dünyaya gelir. O yıllarda bilhassa Suriye ile Orta Doğu ise önemli gelişmelere gebe durumdadır. Zira Arap milliyetçiliği bölgedeki çok sayıda ülkede siyasete hakim bir pozisyondadır ve Suriye, bu kesişim kümesinin başına çeken devletlerden biri konumundadır. Baas Partisi, Mısır ve Suriye arasındaki kısa ömürlü (1958-1961) birleşmenin ardından iktidara gelmiş ve Arap milliyetçiliği söylemiyle ön plana çıkmıştır. Dönemin çoğu Arap ülkesi gibi Suriye'de de demokratik bir idare söz konusu değildir. Esad ailesinin bağlı olduğu Şii İslam'ın Nusayri mezhebi ise Suriye'deki dezavantajlı gruplar arasında yer almaktadır ve bu zorluk hasebiyle çok sayıda Nusayri, ellerini güçlendirmek adına Suriye Ordusu'na katılmıştır. Bu esnada Hafız Esad da subay hüviyetiyle Baas Partisi'nin sıkı bir destekçisi olarak ortaya çıkmış ve 1966 yılına gelindiğinde Savunma Bakanı olmuştur. Hafız Esad, gücü elinde toplamasıyla geçen sürecin nihayetinde yani 1971'de Suriye Cumhurbaşkanı olmuş ve bu unvanı 2000 yılındaki ölümüne dek taşımıştır. Yine, bu uzun iktidar dönemi, Suriye'de bir dizi askeri darbenin yaşandığı bağımsızlık dönemine de tezat oluşturmaktadır. İktidarı boyunca Hafız, ülkeyi demir yumrukla yönetmiş, muhalefeti bastırmış ve demokratik seçimleri reddetmiştir. Dış politikada ise pragmatik bir çizgi benimseyen Hafız, Sovyetler Birliği ile ittifak yaparken, 1991'deki Körfez Savaşı'nda ABD öncülüğündeki koalisyona katılmakta herhangi bir beis görmemiştir. Ahval bu şekilde hasıl olurken, ailenin genç kuşak temsilcisi olan Beşşar, siyaset ve askerlikten uzak, farklı bir yol yürümeyi tercih etmiş ve tıp alanında kariyer yapmaya karar vermiştir. Şam Üniversitesi'nden mezun olduktan sonra Londra'daki Western Göz Hastanesi'nde göz hastalıkları uzmanlığı için 1992'de İngiltere'ye taşınmaya karar veren Beşşar, 2018'de BBC'de yayınlanan "Tehlikeli Bir Hanedan: Esadlar" adlı belgesele göre, bu zaman zarfı boyunca Londra'da yaşamın tadını çıkartmıştır. Aynı şekilde, genç Esad, gelecekteki eşi Esma El Akhras ile de bu dönemde tanışmıştır. Esma, King's College'ta bilgisayar mühendisliği okumaktadır ve bilahare bir yüksek lisans programı için Harvard Üniversitesi'ne kabul edilecektir. Hafız Esad'ın ikinci oğlu olarak, büyük oranda ağabeyi Basil'in gölgesi altında kalan Beşşar'ın yaşamı, yukarıda da bahsini geçirdiğimiz üzere, 1994 yılında Basil'in yaşamını kaybettiği trafik kazasının akabinde bambaşka bir yöne evirilecektir. Trajedinin ardından derhal Londra'dan geri çağırılan Beşşar için ivedi şekilde bir imaj çalışması başlatılmış ve parlak bir askeri hüviyet yaratılmaya çalışılmıştır. 6 yıllık bir tedrisatın ardından, 2000 yılının Haziran ayında hayatını kaybeden Hafız Esad'ın yerine, 34 yaşında olan Beşşar, Suriye Anayasası'ndaki 40 yaş gerekliliği değiştirilmesiyle birlikte ülkenin yeni devlet başkanı haline gelmiştir. Beşşar Esad'ın devlet başkanlığı için ettiği yemin ise bilhassa dikkat çekicidir ve farklı bir siyasi tondadır. "Şeffaflık, demokrasi, kalkınma, çağdaşlaşma ve kurumsal düşünce" gibi mefhumlar, yeminin vurgu yapılan noktalarını oluşturmaktadır. Başta, Beşşar Esad'ın siyasi reform ve medya özgürlüğü söylemi Suriyeliler arasında umut yaratmış ve liderlik yöntemi ile eşi Esma'nın Batılı eğitimi, yeni bir dönemin işareti gibi görülmüştür. Yine, bu dönemde ülkede Şam Baharı olarak da bilinen bir medeni tartışma ve ifade özgürlüğü ortamı yaşanmış ancak bu süreç kısa sürmüş ve güvenlik güçleri 2001'de muhaliflere baskı uygulamak suretiyle tutuklamalara geri dönmüştür. Öte yandan Beşşar, özel sektörün gelişmesini teşvik eden kısıtlı ekonomik reformlara da gitmiş ve liderliğinin ilk yıllarında kuzeni Rami Makluf, büyük bir ekonomik imparatorluk kurmuştur. 2003 yılında gerçekleşen Irak Savaşı ise Beşşar Esad ve Batılı yönetimler arasında yaşanan kırılmanın ilk emarelerini teşkil etmektedir. Zira Esad, Irak'ın ABD öncülüğündeki işgaline karşı bir pozisyondadır ve muhtelif görüşler bu tutumu, Suriye'nin bölgede Amerikan müdahalelerinin bir sonraki hedefi olması korkusuyla bağdaştırmaktadır. Aralık 2003'e gelindiğinde ABD, Şam'a çeşitli gerekçelerle ambargo uygulamaya başlamış ve bunu yaparken Suriye'nin Lübnan'daki varlığını işaret etmiştir. Bütün bunlara ek olarak, Şubat 2005'te bölgedeki başlıca Suriye karşıtlarından biri, eski Lübnan Başbakanı Refik Hariri'nin Beyrut'un merkezindeki şiddetli bir patlamayla suikasta uğraması da, dikkatlerin hızlıca Suriye ve müttefiklerine çevrilmesine sebebiyet vermiştir. Bu durumda kaçınılmaz bir şekilde Şam'a yönelik beynelmilel baskı arttırılmış ve nihayetinde Suriye'nin Lübnan'daki yaklaşık 30 yıllık askeri varlığı sona ermiştir. Suçlamalara karşın, Esad ve Lübnan'daki başlıca müttefiki Hizbullah, Hariri'nin öldürülmesiyle alakalı iddiaları mütemadiyen reddetmiş ve ancak uluslararası özel bir mahkeme, bir Hizbullah üyesini 2020'de mezkur suçtan mahkum etmiştir. Beşşar Esad'ın iktidarının ilk 10 yılında Suriye'nin İran ile olan ilişkileri güçlenmiş, yine, Katar ve Türkiye'yle ilişkilerde de mesafe kaydedilmiştir. Ancak öteki taraftan, Riyad'ın başta genç başkana verdiği desteğe karşın, Suudi Arabistan ile ilişkiler inişli çıkışlı bir grafiğe sahiptir. Esad genel olarak bakıldığında dış politikada babasının izlerini takip etmiş; doğrudan askeri çatışmalardan kaçınmış ve dikkatli manevralar yapmaya özen göstermiştir. 2010 yılının Aralık ayında Tunuslu seyyar sebze satıcısı Muhammed Bouazizi, bir kadın polisin kendisine tokat atmasından sonra kendini yakmış ve Tunus'ta, devlet başkanı Zine El Abidin Bin Ali'nin devrilmesiyle sonuçlanan halk ayaklanmasının fitili bu şekilde ateşlenmiştir. (Bkz: Domino etkisi) Tunus'taki ayaklanma, beklenmedik bir şekilde Arap dünyasında devrim hareketlerine ilham vermiş ve isyan ateşi; Mısır, Libya, Yemen, Bahreyn ve Suriye'ye dek yayılmıştır. (Bkz: Arap Baharı) 2011 yılının Mart ortasında, başkent Şam'da yapılan bir gösteriden günler sonra güneydeki Dera kentinde duvarlara Esad karşıtı sloganlar yazan çocukların tutuklanmasıyla ülke çapında büyük protestolar başlamıştır. Esad ile Suriye halkı arasında gerçekleşen müzakereler 2 hafta boyunca sürmüş ve devlet başkanı, parlamentoda Suriye'yi hedef alan "komployu" boşa çıkarma sözü verirken, çok sayıda insanın ihtiyaçlarının karşılanamadığını da kabul etmiştir. Ancak Dera'da güvenlik güçlerinin göstericilere ateş açması, eylemleri daha da şiddetlenmiş ve çok sayıda kentte Esad'a istifa çağrılarında bulunulan gösteriler gerçekleşmiştir. Şiddetle karşılık verilen eylemlerden ise "dış güçlerin güdümündeki sabotajcılar ve casuslar" sorumlu tutulmuştur. Bir zaman sonra vaziyet, günümüze dek sürecek olan, hükümet güçleri ve ülke genelinde silaha sarılan muhalifler arasında gerçekleşen bir iç savaş haline dönüşmüştür. Bu süreçte Rusya ve İran destekli silahlı örgütler, Esad güçlerinin yanında yer alırken, Türkiye ve Körfez ülkeleri muhalif unsurlara destek vermiştir. Esad karşıtı gösterilerde başta herkes için demokrasi ve özgürlük çağrıları yapılırken, mezhepçilik yeniden su yüzüne çıkmış ve bazı muhalif örgütler, hükümeti Şii azınlığı, Sünni çoğunluğun üzerinde tutmakla itham etmiştir. Bölgesel müdahaleler mezhep ayrımını daha da derinleştirmiş ve radikal Sünni güçler, Şiilere karşı düşmanca bir tavır takınırken, Hizbullah öncülüğündeki İran'a sadık Şii milisler Esad yönetimini desteklemek için ülkeye akın etmiştir. Diğer taraftan, komşu Irak'ta da aşırılıkçı IŞİD örgütü yükselişe geçmiş ve örgüt, Suriye'de de toprak kazanmak adına iç savaştan faydalanmak suretiyle Suriye'nin doğusundaki Rakka'yı başkenti olarak ilan etmiştir. Velhasıl 2015 yılına gelindiğinde ülkenin büyük bir bölümünün kontrolünü kaybetmiş olan Esad rejimi, çöküşün eşiğine gelmiş gibidir. Ancak Rusya'nın askeri müdahalesi gidişatı tersine çevirmiş ve rejim, önemli bölgeleri tekrar geri kazanmıştır. 2018-2020 yılları arasında bölgesel ve beynelmilel anlaşmalarla hükümet güçlerinin Suriye'nin büyük kısmına hakim olduğu, İslamcı muhalif örgütler ve Kürt milislerin doğu ve kuzeydoğuda kontrolü paylaştığı bir düzen tesis edilmiştir. Nitekim mezkur anlaşmalar Esad'ın konumunu güçlendirmiş ve Suriye devlet başkanı, tedrici olarak Arap diplomasi sahnesine geri dönmüştür. Suriye, 2023'te Arap Birliği'ne yeniden girmiş ve Arap ülkeleri Şam'da büyükelçiliklerini yeniden faal hale getirmiştir. Nihayetinde Esad, iktidarına karşı en büyük meydan okumadan sağ çıkmış gibi görünmektedir. Ancak "Baharın Esintisi" yeniden kendini hissettirmek adına doğru zamanı beklemektedir... 2023 yılının Ekim ayında Hamas, İsrail'e sürpriz bir saldırı düzenlemiş ve Gazze'deki savaşın etkileri ivedi bir biçimde Lübnan'a, bilhassa da Esad'ın müttefiki olan Hizbullah'a sirayet etmiştir. Hizbullah çatışmalarda (aralarında örgütün lideri Hasan Nasrallah'ın da bulunduğu) ağır kayıplar vermiş ve büyük oranda mukavemet gücünü kaybetmiştir. "Lübnan'da Ateşkesin Başladığı Gün" ise ilginç bir gelişme yaşanmış ve militan İslamcı Heyet Tahrir Eş Şam öncülüğündeki muhalif örgütler "sürpriz" bir saldırı düzenleyerek, Suriye'nin en önemli şehirlerinden biri konumundaki Halep'i ele geçirmişlerdir. Muhalifler hızla ilerleyip, Hama'yı ve Şam yolundaki diğer kentleri bir bir ele geçirirken rejim, bütün bu gelişmeleri yalnızca seyretmek ile yetinmiştir. Hulasa başlıca müttefikleri olan İran ve Rusya'nın yardımına gelemeyeceklerinin idrakine varan Esad, konumu ile hayatının tehlikeye girdiğini anlamış ve ülkeyi terk etmiştir. Konuya dair daha fazla bilgi edinmek isteyenlere BBC News: Orta Doğu / Suriye içeriklerini tavsiye ediyorum.

Roma 'nın ve Romalı ların kökenlerine ilişkin hikayeler Augustus Çağı 'nın iki önde gelen yazarının eserleri, Vergilius 'un epik şiiri Aeneas ile Livius 'nin roma tarihi kitabı sayesinde günümüze kadar ulaşmıştır. Onlardan, o zamanlar küresel ölçekte bir süper gücün başkenti olan Roma'nın, 1000 yıldan fazla bir zaman zarfından evvel yanan Truva 'nın alevlerinden doğan emperyal bir anka kuşu olarak tasavvur edildiğini öğreniriz. Hikayemiz kahraman Aeneas'ın mö 12. yüzyılın başlarında Truva'nın yıkılışından, yaşlı babası Anchises 'i omuzlarında taşıyarak ve oğlu Ascanius 'u elinden tutup sürükleyerek kaçmasıyla başlar. Bu betimlemedeki dikkat çeken bir diğer husus ise Anchises'in, oğlu tarafından götürülürken Troia tanrılarının tasvirlerini, ırkının ruhlarını koruyarak yeniden doğmalarını sağlamak adına göğsüne asmış olmasıdır. Velhasıl Aeneas diğer mülteciler ile birlikte deniz yolunu kullanarak katliamdan kurtulmayı başarmış fakat intikamcı tanrılar tarafından rahat bırakılmaması hasebiyle 7 yıl boyunca güvenli bir liman arayarak deryada dolaşmak durumunda kalmıştır. Nihayetinde fırtınalar Truvalıların gemilerini, Fenikeli sürgün kraliçe Dido 'nun yeni bir şehir inşa etmekte olduğu Kartaca kıyılarına fırlatmış ve mültecilerin amansız seyri "geçici bir süreliğine de olsa" sona ermiştir. Bilahare Aeneas'ın ilahi annesi Venüs , oğlunu Dido ile evlendirerek korumaya çalışmış ancak göklerin efendisi ve müstakbel Roma şehrinin hamisi Jüpiter bu girişime icazet vermemiştir. Tanrıların kralının emri açıktır: Aeneas vakit kaybetmeden Afrikalı - Pön aşığını terk etmeli ve İtalya 'daki tarihi görevini ifa etmelidir. Diğer tarafta ise terk edilmenin verdiği keder ve öfkeyle çılgına dönen Dido, Aeneas'ı lanetlemiş ve halkının Troialılara karşı ebediyen düşman kalmasını dileyerek intihar etmiştir. (bkz: Pön Savaşları ) Bu gelişmelerin akabinde Napoli Körfezi yakınlarında İtalya'da karaya çıkan Aeneas, Apollon 'un elçisi ve gizemli sanatlar ustası olan Cumaelı Sibylla ile karşılamış ve onun rehberliğinde kısa bir süre önce hayatını kaybeden babası Anchises'i görmek üzere yeraltı dünyası 'na inmiştir. Burada, ileride Roma tarihine damgasını vuracak isimler (henüz doğmamış olmaları hasebiyle ruh biçiminde) sıra halinde önlerinden geçerken Anchises, oğlu için şu kehanette bulunur: "Diğerleri ... daha dikkatli bir şekilde bronzdan nefes alıp veren suretler işleyecek, mermerden canlı suratlar yontacak, davalarını daha yetkin bir şekilde savunacak, ölçü aletleriyle gökyüzündeki hareketleri tespit edecek ve takımyıldızlarının yükselişini anlatacaklar. Fakat senin için Romalı, senin ilgilendiğin şey kavimleri yönetmek olsun, senin yeteneğin şu olsun: Barışın hükmünü dayatmak, itaatkarları esirgemek, kibirlileri ezmek." Yukarıdaki pasajda Anchises'in Romalılar ile kıyasladığı uygarlık, Yunanlardır. Metnin ana düşüncesinde vurgulanmak istenen ise her ne kadar Yunanlar daha iyi sanatçı, hatip ya da alim olsalar da dünyayı yönetmeye yazgılı olanlar Romalılardır ... Ancak Romalıların sahip olacağı kudretin ve görkemin elbette ki bir bedeli olacaktır ve nitekim Anchises'in kehanette bulunduğu esnada Aeneas'ın yanında bulunan bir diğer büyük kahin Sibylla, acı bir şekilde feryat eder: "Savaş ve savaşın tüm korkunçluklarını görüyorum. Tiber'in kanla akıp köpürdüğünü görüyorum." Gerçekten de Aeneas'ın hemen ardından Latium 'da karaya çıkan takipçileri, kısa bir süre içinde kendilerini bir ölüm kalım mücadelesi içerisinde bulurlar. Aeneas, Latium kralının kızıyla evlenip Latin halkıyla bir ittifak kurmak istese de Rutulia kavminden Turnus 'un başını çektiği başka bir yerel grup, Truvalıları mütecaviz olarak görmekte ve onların bir an önce topraklarından gitmelerini istemektedir. Nihayetinde ise kaçınılmaz bir şekilde savaş köpeklerinin tasmaları çözülür ve kanlı savaşlar birbirini takip eder. Sonunda İtalya'nın (ve dünyanın) kaderini belirlemek üzere iki kahraman (Aeneas ve Turnus) bir düelloda karşı karşıya gelir. Teke tek çarpışma öncesi, İlyada 'da olduğu gibi Venüs (bkz: Afrodit ) yine devreye girmekte gecikmez ve demirci tanrısı Vulcanus 'u (bkz: Hephaistos ) oğlu için miğfer, kılıç, göğüs ve baldır zırhları ile mızrak ve kalkandan oluşan müthiş bir takım yapmaya ikna eder. Bronz, gümüş ve altından yapılan kalkanın ön yüzü, Roma'nın gelecekteki zaferleriyle süslenmiştir ve tam ortada doğu ile batı uygarlıkları arasındaki apokaliptik bir mücadele olan, mö 31 yılında Actium 'da gerçekleşecek büyük deniz savaşının tasviri yer almaktadır. Velhasıl mücadele başlar ve kavganın zirve noktasında tanrılar, Turnus'un takatini keserek "yeni nizamın savunucusu" Aeneas'a avantaj sağlar. O da kendisine sunulan bu fırsatı geri çevirmez ve Turnus'u, uyluğunu delen bir mızrak atışıyla devirir. Akabinde ise Vergilius'un ifadeleriyle "kindar bir sertlikle, öfkesi alevlenmiş ve korkunç bir hiddet içinde" kılıcını göğsüne saplayarak rakibinin kalan canını da alır ... Aeneas, savaştan 3 yıl sonra ölür ve yerine oğlu Ascanius geçer. Ascanius'un lider sıfatıyla gerçekleştirdiği ilk icraat ise babasının yerleşim yeri olan Lavinium 'u terk ederek yakınlardaki tepelerde bulunan Alba Longa 'da yeni bir şehir kurmak olacaktır. Kendisi ve halefleri yeni yerleşkede 300 yıl boyunca hükmedeceklerdir ancak mö 8. yüzyıla gelindiğinde Alba'nın son meşru kralı olan Numitor'un yönetme hakkı, bir gasıp ve tiran olan Amulius tarafından elinden alınır ve devrik lider, kentten sürülür. Bununla da yetinmeyen Amulius, Numitor'un tek çocuğu olan bakire Rhea Silva 'yı da Vesta rahibesi olmaya zorlar. Vestaların evlenmesine izin verilmemesi nedeniyle, bu yoldan Numitor'un soyunu kurutmayı amaçlayan Amulius planında başarılı olamaz; zira Rhea, savaş tanrısı Mars tarafından gebe bırakılır ve Romulus ile Remus isimli ikizleri dünyaya getirir. Amulius bunu öğrendiğinde Rhea'yı zindana, oğullarını ise Tiber nehri attıracaktır. Ancak ikizler için tanrıların farklı planları vardır ... Boğulmak şöyle dursun; vurdukları kıyıda dişi bir kurt tarafından emzirilerek hayatta kalmayı başaran Romulus ve Remus, bilahare kraliyet çobanı Faustulus ve karısı tarafından bulunurlar ve evlat edinilirler. Yetişkin birer adam olduklarında, kökenleri hakkındaki gerçeği öğrenen ikizler büyük bir hırsla Amulius'u devirme işine koyulurlar ve nihayetinde büyükbabaları olan Numitor'u yeniden iktidara getirirler. Kardeşlerin ikinci icraatı ise çok uzun zaman evvel, Tiber'in sularından kurtarıldıkları yere kendi şehirlerini kurmak olur. Ancak ortada bir sorun vardır. Hem Romulus hem de Remus, krallık üzerinde hak iddia etmektedir. Romulus ve takipçileri Palatium Tepesi 'ne yerleşirken, Remus ile taraftarları Aventinus Tepesi 'nde konumlanır. İlahi bir işaret bekleyen ikizlerin kaderleri artık, değirmenleri yavaş dönen tanrıların ellerindedir. İlk olarak Remus için gökyüzünde 6 akbaba belirir. Bunun hemen ardından ise romulus için 12 tane ... Tanrılar açık konuşmamıştır: Belirleyici olan öncelik mi yoksa nicelik midir ? Her iki tarafın iddiaları, kaçınılmaz bir şekilde öfke ve suistimale yol açar. Romulus kontrolü ele alır ve bir şehir inşa etmeye başlar. Ancak o ve takipçileri sınır boyunca bir duvar (din ve tabu tarafından korunan kutsal bir sınır) örmek için çalışırken Remus diğer tarafa atlar. Böylesine bir meydan okuma ve saygısızlık karşısında hiddete kapılan Romulus, yaşanan kavganın akabinde öz kardeşini öldürür. (bkz: Habil ile Kabil ) Velhasıl Roma, mö 753 yılında bir kardeş katli ile kurulur ve Romulus, gelecekte insanlık tarihine damga vuracak yeni şehrin ilk kralı olur. Temelleri yeni atılmış her medeniyetin yaşaması muhtemel olan beka sorununu giderebilmek adına yerleşimcilere ve askerlere ihtiyaç duyan Romulus, şehrini sürgünlere, haydutlara ve kaçak kölelere sığınılacak bir liman olarak sunmakta herhangi bir beis görmez. Daha sonra ise mezkur kimselere eş bulabilmek adına komşu Sabini kavminin kadınlarını kaçırmak için harekete geçer. Bir savaş döneminin ardından, Latin ve Sabini kavmi arasında birlik kurulmasını müzakere ederek hükümdarlığının son yıllarında Roma'yı Sabini kralı Titus Tatius ile beraber yöneten Romulus, yukarıda da bahsini geçirdiğimiz üzere, cumhuriyet rejiminin tesisinden evvel krallığı yönetecek olan 7 hükümdardan ilkidir. Bu krallardan ikincisi, bilgeliği ve Roma dini sisteminin kurucusu olması hasebiyle saygı duyulan Numa Pompilius ; üçüncüsü ise katliamlarıyla meşhur ve aynı zamanda bir savaş çığırtkanı olan Tullus Hostilius 'tur. Tahta çıkan dördüncü kişi; dışarıda diplomasiyi, içerde ise kamu hizmetlerini tercih eden ılımlı Ancus Marcius 'tur. Beşinci kral, popülist bir siyasetçi haline gelmiş Etrüsk lü bir maceraperest olan ve albenisi sayesinde iktidara uzanıp, bilahare herkesçe bilinen sıfatıyla yani hayırsever diktatör olarak hükmeden Tarquinius Priscus 'tur. Altıncı hükümdar, Tarquinius'un Latin mahmisi olan ve onun suikasta uğramasının akabinde hamisinin yerine geçerek ordu ve devlette radikal ıslahatlar yapan Servius Tullius 'tur. Son olarak ise entrikacı ve kötücül bir despot olan Tarquinius Superbus , selefini öldürerek Romulus'un tahtına çıkar. Onu deviren darbe, monarşi nin de sonunu getirir. Cumhuriyet kurulur ve Romalıların krallara karşı bitmek bilmeyen nefretlerinin temelleri bu şekilde atılmış olur. Roma'nın kökenlerine dair Augustus döneminde anlatılan hikaye işte bu şekildedir. Aeneas, Romulus ve Roma krallarının öyküleri, geçmişte yaşananların gerçek bir anlatısı değil; dünyaya ilişkin dini bir anlayış ile temellendirilmiş, emperyal bir ideolojinin saygı duyulan metinleridir. Roma bir süper güçtür ve başarısı, tanrıların isteğine bağlıdır. Bu durumun bir diğer tezahürü de Romalıların tanrılar tarafından kutsanmış olmaları hesabına varır. Binaenaleyh basit bir tümevarım ile Romalılar, pekala tanrıların çocukları olarak kabul edilebilir (en azından Romalıların tasavvurunda). Ayrıca kutsal ile dindışı arasındaki sınırın böylesine muğlak olduğu pagan bir dünyada, mağlup edilen veya boyun eğdirilenler arasında kimsenin bu tarz bir iddiayı reddetmeye yeltenmeyeceğini de unutmayalım. Nihayetinde güç, mitin kanıtından başka bir değildir. Aslına bakılırsa arkeolojik çalışmalara göre ne Geç Bronz Çağı İtalyası'nda herhangi bir Troialı yerleşim ne de mö 8. yüzyıl ortalarında Roma'nın bulunduğu bölgede bir şehir vardır. Aynı şekilde, Aeneas veya Romulus'un herhangi bir zaman aralığında yaşadığına dair bilimsel bir veri de bulunmamaktadır. Bu çifte mitin yaratılmasındaki asıl sebep, iki ideolojik dünya yani Antik Yunanistan 'ın büyük tanrıları ve kahramanlarıyla, küçük ve basit bir İtalyan halkın yerel kültleri arasında bir köprü kurma ihtiyacıdır (bkz: meşruiyet ) . Roma, bir süper güç haline gelince kökenlerini Homeros mitlerinin Lingua Franca 'sında tartışmaya ihtiyaç duymuştur. Bu bağlamda Aeneas, yerli halk masalları ile kozmopolit yüksek kültür arasındaki aktarımı sağlamaktadır. Yerli İtalyan çocuğu Romulus, böylece emperyal şehrin kurucusuna yakışır bir hüviyet kazanmıştır. Romalı, her ne kadar Mars'ın dölünün ve bir kurdun sütünün ürünü olsa da, kentin küresel egemenlik iddialarını sağlama almak için aynı zamanda ilahi bir anne ile Homeros kahramanı nın soyundan da gelmesi gerekmektedir. Mitler bugün hakkında konuşmanın araçlardır ve doğruyu söylemek gerekirse Vergilius 'un Aeneas'ı, Homeros'un Akhilleus 'u ile çok az benzerlik taşımaktadır. Aeneas, Augustus Roması için yaratılan bir kahramandır. Kederli ve yurtsever bir hüviyete sahip olan Truvalı, soyguncu bir kabadayı eşkıyalığını değil; emperyal bir efendinin kibirli dürüstlüğünü sergiler ve kendisi ya da kendi şanı için değil; ilahi olarak takdir edilmiş bir kaderin aracı, ortaya çıkmak üzere olan emperyal tarihin bir enstrümanı olarak hareket eder. Bu sayede amaca giden yolda kullandığı "araçlar" meşru bir zemine oturmuş olur. Ortaya çıkış anında yıkım tehdidiyle karşı karşıya kalan, bir İtalyan iç savaşının alevleri içinde doğan, dünyayı yönetmek ve ona nizam getirmek ile mükellef olan roma halkı, "zorunluluk" gereği savaşçı bir ırktır. Keza Roma'nın 1000 yıl süren kan, kölelik ve imparatorluk için getirdiği açıklama olan bu mit - tarih, gücünün zirvesindeki Roma emperyal yönetici sınıfının dünya görüşünü de yansıtmaktadır. Bazı örneklerde ise mitolojik bir geçmiş ile günün siyasal koşulları arasındaki bağ açıktır. Vergilius, Aeneas'ı savaş için Actium 'daki Octavianus'un tasvirini taşıyan bir kalkanla donatmıştır. Genellikle atıflar daha dolaylıdır. Aeneas, yukarıda da defaatle bahsini geçirdiğimiz üzere, korkunç bir iç savaştan galip çıkmıştır; tıpkı Octavianus'un Caesar 'ın öldürülmesinin ardından yaşanan kanlı mücadeleyi kazanması gibi. Yine, Octavianus, amansız düşmanının aksine doğulu bir " fermente fatale " tarafından baştan çıkarılmaktan kaçınmış (bkz: Kleopatra ) (bkz: Dido ) ve böylece gerçekleşecek tarihin gösterisindeki rolünü oynamaya hazır bir şekilde kararlaştırılan yere zamanında ulaşmıştır. Nihayetinde ise iç savaşları sona erdirmiş, parçalanmış Roma devletini yeniden inşa etmiş ve bir anlamda başkenti baştan kurmuştur. Bütün bu gelişmelerin ışığında varabileceğimiz yegane sonuç ise Octavianus'un yeni bir Aeneas / Romulus, büyük atalarının gerçek bir reenkarnasyonu ve Roma'nın ikinci kurucusu olduğudur. Konuya dair daha fazla bilgi edinmek isteyenlere Mary Beard'den SPQR - Antik Roma Tarihi, Suetonius'tan On İki Caesar'ın Yaşamı, Adrian Goldsworthy'den Roma Nasıl Çöktü ? / Bir Süper Gücün Ölümü ve Neil Faulkner'dan Roma: Kartalların İmparatorluğu adlı eserleri tavsiye ediyorum.

Roma yurttaş topluluğunun her bir kurucu unsuru, hem kendi çıkarları hem de zayıflıkları hasebiyle devrimci bir rol oynamaktan acizdir. Sınıf güçleri arasındaki çatışma sarih bir sonucu olmayan kronik istikrarsızlığa yol açtığında, kendisi için iktidarı almaya ve toplumu kendi suretinde yeniden şekillendirmeye kadir devrimci bir sınıfın yokluğunda liderlik ; kendilerini hiziplerin üzerine çıkarabilen, hem reform hem de düzenin yeniden tesisi vaadiyle destek toplayabilen ve denge içindeki karşıt güçler arasında ortayı bularak iktidarını sürdürebilen bir askeri diktatör e kalabilmektedir. Roma tarihindeki bu tür süel liderlerin ilk örneği ise (aynı zamanda Geç Cumhuriyet Döneminde ortaya çıkan savaş beylerinin de prototipi olan) Gauis Marius 'tan başkası değildir. Nitekim Marius'un iktidara yükselmesi de, mö 130'lardakine benzeyen keskin bir askeri kriz ortamında gerçekleşir. Afrika 'da uzun süren bir gerilla savaşı nı, kuzeyde yıkıcı bir Kelt ve German istilasını ve Sicilya 'da ikinci bir köle ayaklanmasını içeren söz konusu kriz mö 113 ile 104 yılları arasında tedrici bir şekilde ortaya çıkar. Yazımızın konusu olan Marius'u ilgilendirdiği kadarıyla ise hikaye, Kuzey Afrika 'daki Numidya 'da (bkz: Cezayir ) başlar ... Roma'nın Afrika eyaletinin hemen batısında uzanan ve geniş bir bölgeye tekabül eden Numidya; tarım yapılan zengin kıyı ovası ve nehir vadileriyle, dağlar ve çöllerle kaplı engin bir iç bölgeden oluşmaktadır. Ülke İkinci Pön Savaşı 'nın sona ermesinin akabinde, alışılmadık ölçüde uzun yaşamış iki mahmi kral, genç bir maceracı olarak Hannibal 'e karşı Scipio Africanus 'un yanında savaşmış olan hanedanın kurucusu Masinissa (mö 202 - 148) ile oğlu Micipsa (mö 148 - 118) tarafından yönetilmiştir. Micipsa'nın ardından veraset, iki öz kardeş Hiempsal ve Adherbal ile daha büyük olan gayrimeşru üvey kardeşleri İugurtha arasında ihtilaf konusu olmuş ve İugurtha'nın Hiempsal'ı öldürmesiyle birlikte Adherbal aracılık yapmaları adına hamileri olan Romalıları ülkesine davet etmiştir. Numidya'yı sadakati şüpheli güçlü bir yönetici altında birleşmiş halde görmeyi istemeyen Romalılar da krallığı bölerek zengin doğuyu Adherbal'e, daha tenha olan batıyı ise İugurtha'ya vermişlerdir. Ancak Numidya'nın bütünlüğüne ve bağımsızlığına bu şekilde gölge düşürülmesine gönlü razı olmayan İugurtha, şahinler hizbinin de desteğiyle krallığın bölünmesine karşı bir ayaklanma başlatmış ve kardeşi Adherbal'i öldürerek devletin tek hakimi konumuna gelmiştir (mö 113 -112). Bunun üzerine Romalılar, mahmilerinin denetimini yeniden tesis etmek için konsüllük orduları marifetiyle bir dizi yıllık istila harekatı düzenlemiş ancak Numidyalılar, antikitenin en büyük gerilla komutanlarından biri olan İugurtha'nın liderliğinde her seferinde sert muarızlar olduklarını kanıtlamışlardır. Roma'nın somut bir başarı elde edemeden geçirdiği birkaç yılın ardından mö 109 yılında Afrika lejyonlarının komutanlığına konsül Quintus Caecilius Metellus atanmasıyla beraber savaş farklı bir boyut kazanmıştır. Gösteriş düşkünü bir aristokrat olan Metellus, seleflerinin aksine temsil ettiği devletin emperyal hırslarına paralellik gösterecek şekilde agresif bir askeri politika benimsemiş ve yaşanabilecek kayıpları göz ardı ederek ordusuyla birlikte mütemadiyen düşmanının üzerine gitmiştir. Bu tutum, ordunun moralini düzeltse ve bir dizi müstahkem mevkii ele geçirilmiş olsa da yine de Numidya üzerinde gerçekleşmesi beklenen tam hakimiyet tesis edilememiştir. Zira İugurtha, her akıllı kumandanın yapacağı üzere kendisinden sayı ve kaynak bakımından üstün bir kuvvete karşı meydan muharebesinden kaçınmaya devam etmiş ve Numidya'nın güney sınırındaki Gaetulia lı kabileler ile batıdaki Moritanya (bkz: Fas ) kralı Bocchus 'tan takviye kuvvetler edinerek yaşadığı kayıpları da telafi etmiştir. Bu şekilde süregiden yenişememe halini nihayete kavuşturacak kişi ise Afrika lejyonlarında Metellus'un legatus u olarak görev yapan kıdemli subay Gaius Marius olacaktır ... Gaius Marius, Orta İtalya'daki küçük dağ şehri Arpinum 'dan gelen bir "yeni adam"dır (bkz: novus homo ) ve şehri, Roma yurttaşlık hakkı nı ancak mö 188'de kazanabilmiştir. Binaenaleyh Marius, ailesinden senatörlük statüsü elde edecek ilk kişi olacaktır. Mö 130'larda İspanya 'da görev yaptıktan sonra 120'lerin sonlarından başlayarak Roma'da mö 115'te praetor luğa gelmesiyle doruğuna ulaşan bir dizi magistrat lık görevinde bulunan Gaius, aynı yıl kadim Patrici ailelerinden biri olan Iulii ile de bir evlilik bağı kurmuştur. Arpinum'dan gelen bir pleb için, Patrici Iulii'lerle birleşmek dikkat çekici toplumsal bir yükselme anlamına gelmektedir ancak doğrusunu söylemek gerekirse bu akit, Iulii'lerin de işine gelmiştir. Zira aile son zamanlarda şöhretini pek az arttırabilmiştir ve kişisel geçmişi ne olursa olsun Marius yükselen bir yıldız konumundadır. Kısa bir bocalama döneminin ardından Marius'un kariyeri, iyi subaylara ihtiyaç duyan Metellus'un kendisini mö 109 yılında Afrika'ya yardımcısı olarak davet etmesiyle birlikte kaldığı yerden devam eder. Ancak Marius mö 108 - 107 kışında ev izni alarak Roma'ya döndüğünde, savaşın yürütülme biçimini eleştirerek askeri başarısızlıktan yozlaşmış ve ehil olmayan kalıtsal bir aristokrasinin Roma siyasetindeki hakimiyetini sorumlu tutarak popülist bir programla konsüllüğe adaylığını koyar. Sonuçta Marius seçimi hakkıyla kazanır ve yüksek kamu görevini ifa etmesinin akabinde kendisine eyalet olarak, çok istediği Afrika verilir. Artık ipler, beklediği fırsatı ilmek ilmek örerek elde eden Marius'tadır ve yapması gereken tek şey zarları atmak olacaktır ... (bkz: alea iacta est ) Marius'un komutayı ele alması ile birlikte takip edeceği askeri strateji, yükleri geride bırakıp daha hafif bir şekilde ilerlemelerini sağlayarak roma kuvvetlerinin hareketliliğini arttırmak üzerine olur. Mö 107 yılında ordunun kollarından birinin başında, İugurtha'nın güneydeki mevzisi olan Capsa 'yı ani bir baskın ile ele geçirip yok etmek için çöle giren Marius, mö 106'da da aynı başarıyı tekrarlayarak, bu kez de Numidya'nın batı sınırına ulaşmak adına 1000 km'ye yakın bir mesafe boyunca ordusuyla beraber ilerler ve kralın ana hazinesinin de saklı olduğu müstahkem kaleyi ele geçirir. Romalıların yayıldığı alan ve elde ettikleri cezalandırıcı güç ile kendisinin ve İugurtha'nın meydan muharebesinde Romalıları yenmeyi başaramaması karşısında morali bozulan kral Bocchus, mücadeleyi bırakıp müttefikine ihanet etmeye karar verir. Velhasıl İugurtha kaçırılır ve Romalılara teslim edilir. mö 105 yılında Roma'da idam edilen İugurtha'nın ölümüyle birlikte Numidya'nın direnci kırılır ve savunmacı Roma emperyalizmi bir kez daha galebe çalmış olur. İugurtha karşısındaki zaferinden sonra Roma'ya dönen Marius, ivedi bir biçimde ikinci kez konsül seçilmiş ve aynı zamanda kendisine Gallia komutanlığı da verilmiştir. Zira birleşik Roma kuvvetleri, belki de Cannae Muharebesi 'nden bu yana yaşanan en büyük askeri felaketi Arausio Savaşı 'nda ( Orange Savaşı da denmektedir) Cimbri ve Töton lar karşısında yaşamış ve kuzeyde Gallia Transalpina 'da antik çağ kaynaklarının aktardığına göre 80.000 kişi kaybetmiştir. Mö 104 ile 100 seneleri arasındaki olağanüstü koşullar altında her yıl aynı göreve seçilmeye devam edecek olan Marius'un aralıksız süren 5 yıl konsüllüğünün Roma tarihinde daha evvel eşi benzeri görülmemiştir. Savaşın ardından 3 yıl boyunca Marius'un kuvvetleri tarafından bir şekilde Arausio'da tutulan göçebe Germenik topluluklar, nihayetinde İtalya'ya inmeyi başarmışlardır. Ancak Gaius aradan geçen 3 yılı, yok olan lejyonların yerine gelen yeni askerleri eğiterek geçirmiş ve onları savaşa hazır hale getirmiştir. Muarız kuvvetleri birbirinden ayırarak yok etmeyi planlayan Romalı kumandan, ilk olarak bir savaş hilesiyle Tötonları kendi üzerine çekerek Aquae Sextiae 'nin elverişsiz zemininde imha eder. Sıra Cimbrilere gelmiştir. Düşmanını yaz sıcağının altında uzun yürüyüşlere zorlayan Marius, Vercellae Savaşı 'nda ikinci kez ezici bir galibiyet elde ederek Roma'yı korkulu rüyası olan barbar istilası ndan kurtarmış olur. Marius'un ordularının mö 101 yılında kazandığı tek zafer bu da değildir. Konsülün önde gelen subaylarından biri olan Manius Aquilius , tecrübeli askerlerden oluşan bir kuvvetle beraber kuzey savaşlarından Sicilya 'daki yeni bir köle isyanını bastırmaya gönderilmiştir. Köle ordusunun büyüklüğü ile alakalı eskiçağ kaynaklarında verilen en yüksek sayı 40.000'dir ve isyancılar, yetersiz komutanlar ile moralini yitirmiş askerlerin karşısında bölgenin kırsal kesimini 3 yıl boyunca ellerinde tutmayı başarmışlardır. Ancak Marius'un kuvvetlerinin adaya ayak basmasıyla birlikte İkinci Sicilya Köle Savaşı , Roma'nın lehine hızlı bir biçimde nihayete ermiştir. 5 yıl içinde Gaius Marius'un askerleri Numidya'yı fethetmiş, Cimbri ile Tötonları yok etmiş ve Sicilyalı köleleri ezmiştir. Cumhuriyet kurtarılmış ve halkın, liderlerine olan inancı haklı çıkmıştır. Kendisini döneminin en büyük Romalısı olarak bulan Marius (bkz: primus inter pares ), eski emsallerine nazaran o kadar yüksek mertebeye ulaşmıştır ki; devletin yapısı, ağrılığı altında adeta yıkılacakmış gibi çatırdamaya başlamıştır. Ahval bu şekilde hasıl olurken, kralların katili sıfatına haiz olan senato ise yeni efendi lerine ancak çaresiz ve korkulu gözlerle bakabilmektedir. Kuşkusuz bu kendi kendini yetiştirmiş adam, elde ettiği başarılara yönelik halkın tezahüratının tadını çıkarırken, kalıtsal soyluların züppeliğine küçümseme ve tiksinme karışımı bir duyguyla bakmaktadır. Kendisi gibi türedi lerin önüne, ehil olmayanları "daha iyi insanların" rekabetinden korumak için dikilmiş olan engelleri, haksız ve kamu çıkarına aykırı olarak görmüş olmalıdır. Ancak Marius'u, senatörlerin yönetimine karşı bir devrimci, hatta radikal bir reformcu olarak görmek de yanlış olacaktır. Aksine, senatoya ve beraberinde getirdiği memuriyet ile ödüllere erişim, tıpkı diğer popülistler, bilhassa da yeğeni Julius Caesar gibi, onun da siyasi hırslarının zirvesini oluşturmaktadır. Marius'un gerçek anlamda roma tarihine damgasını vurması ise mö 101 - 100 yılları arasına tekabül etmektedir. O dönemde radikal bir pleb tribünü olan Lucius Appuleius Saturninus , muhtemelen Gaius'un "teşvikiyle" Gallia Narbonensis 'te savaşmış olan eski askerler için toprak tahsisi sağlayan bir yasa ile Sicilya , Achaia (bkz: Yunanistan ) ve Makedonya 'da yeni koloniler kurulmasına yetki veren bir yasayı gündeme getirir. Yakın geçmişte sırayla katlettikleri Gracchus Kardeşler 'in hatırası Demokles'in kılıcı misali tepesinde sallanırken senato, öneriye şiddetle karşı çıkar. Egemen Patrici sınıfının bu denli sert bir muhalif tavır takınmasının asıl sebebi ise; büyük oranda eski asker yerleşimcilerden oluşması önerilen toplulukların, generalin gücünü daha da berkitecek şekilde Marius'a sadık ve kalıcı bir blok oluşturacakları korkusudur. Hülasa Saturninus'un önerisi veto edilir. Fakat tam bu noktada sıra dışı ve daha evvel eşi benzeri görülmemiş bir olay cereyan eder: Marius kendisine bağlı eski askerleri, senatörlere bağlı ayaktakımını sokaklardan temizlemek, halk meclisini (bkz: Comitia Curiata ) toplamak ve pleb tribününün yasa teklifinin kabul edilmesini sağlamak adına başkente getirir. Asker, artık resmen siyaset arenasındadır ve bu bizzat Marius'un yarattığı, kendisinden sonra gelecek popülistlerin (bkz: Populares ) de kullanacağı yeni bir silah tır. Gaius'un ismini roma tarihine kazıyacak bir diğer önemli hamlesi ise ordu içinde gerçekleştireceği radikal reformlar olacaktır. Aslına bakılırsa Marius, ilk yüksek komutanlık zamanlarında roma ordusunu Numidyalılara ve Germanlara karşı seferlerinde daha etkin bir askeri araç haline getirmek adına birtakım ıslah hareketlerine girişmiştir. Kişisel başarılarıyla en tepeye kadar yükselen profesyonel bir subay olarak, muhtemelen kalıtsal soyluluktan gelen generallere nazaran daha az tutucudur ve kuşkusuz ordunun tevarüs ettiği, insan gücü yetersizliği, zayıf disiplin ve eğitim, düşük moral, sınırlı stratejik hareketlilik ve aynı ölçüde sınırlı taktik esneklik gibi olumsuzlukları gidermek adına kuralları çiğnemeye hazırdır. Gerçekten de Sulla 'nın, Pompeius 'un, Caesar 'ın ve Augustus 'un liderliğinde 200 yıl boyunca zaferden zafere koşan roma savaş makinesi , Geç Cumhuriyet döneminde Marius'un yarattığı yarı - profesyonel askerlerden oluşan ordudur. Askeri alanda yapılan en önemli değişiklik mülkiyet şartının kaldırılması ve Proletarii 'nin (nüfus sayımında kafa hesabıyla sayılan mülksüz yurttaşlar) lejyonlara katılmasına izin verilmesidir. Bu daha önce acil durumlarda (bkz: Cannae Muharebesi ), zaman zaman başvurulan bir uygulamadır ancak bu kez değişiklik kalıcı bir hal almıştır. Lejyonlar artık zayıflamakta olan bir toplumsal sınıftan, zorla askere alınan isteksiz kişilerden oluşmayacaktır. Askerlik, aralarından pek çoğunun ordunun verdiği ücreti ve askeri kariyeri, işsizlik ve yoksulluk karşısında çekici bir alternatif olarak gördüğü geniş ve giderek büyüyen Proletarii de dahil olmak üzere gönüllü ve askerliğe uygun tüm yurttaşlara açık hale getirmiştir. Çok uzak savaş bölgelerinde yıllar boyunca kalacakları seferlere gitmeye hevesli, uzun süre görev yapan ve daha sert eğitilen bu askerlere aynı zamanda Marius'un Katırları da denmektedir. Zira hareketliliği artırmaya kararlı olan generalleri, ordunun beraberinde taşıdığı yük katarlarının boyutunu azaltmış ve temel teçhizatı (ağır bir tunik, askeri pelerin, ağırlığı 20 kg'dan fazla olan zırh ve silah, yemek pişirme gereçleri, çit kazıkları, siper kazma araçları, günlerce yetecek tayın, su mataraları ve kişisel eşyalar) askerlerin sırtlarına yükletmiştir. Hastati , Principes ve Triarii arasındaki eski ayrıma ve bununla birlikte lejyonların 120 kişilik Maniples 'e bölünmesine son verilmesi de yine Marius döneminde yapılan askeri reformlardan bir tanesidir. Geleneksel anlayış yerine artık tüm lejyonerler aynı silahlara pilum (bir çeşit mızrak) ve gladius 'a (kısa kılıç) sahiptir ve yaklaşık 500 askerden oluşan tabur boyutunda bir birim olan kohort (bir lejyonun onda birine tekabül etmektedir) temel taktik birim haline gelmiştir. Miğfer ile zincirli zırh giyen ve büyük oval ya da dikdörtgen kalkanlar taşıyan lejyonerler hala ağır piyadelerdir fakat görece durağan ve esasen savunmaya yönelik bir hatta sabit kalmak yerine, artık bağımsız birimler halinde örgütlenmiş hareketli ani taarruz birliklerine dönüşmüşlerdir. Roma'nın yeni askerleri demokratik bir devrimin öncüleri değillerdir ve imtiyaz sahibi özel bir çıkar grubu olarak yalnızca "kendileri" için savaşmışlardır. Marius ve hizbi ise gerçekleştirdikleri devrim niteliğindeki hareketin akabinde 10 yıl daha roma siyasetinde hakim güç olmaya devam edeceklerdir. Geç cumhuriyet tarihinin bir sonraki büyük krizi, askerlerin halkçı bir reformcu kadar muhafazakar bir diktatör için de aynı şevkle savaşacaklarını gösterecektir (bkz: Sulla ). Roma'nın kabuk değişimini tamamlaması artık an meselesidir ... Konuya dair daha fazla bilgi edinmek isteyenlere Mary Beard'den SPQR - Antik Roma Tarihi, Suetonius'tan On İki Caesar'ın Yaşamı, Adrian Goldsworthy'den Roma Nasıl Çöktü ? / Bir Süper Gücün Ölümü ve Neil Faulkner'dan Roma: Kartalların İmparatorluğu adlı eserleri tavsiye ediyorum.

B üyük İskender mö 331'de Mısır'ı Pers lerden aldığında, aynı yıl İskenderiye 'yi kurmuştur. Her ne kadar bu şehir büyük fatihin adını taşıyan pek çok yerleşkeden yalnızca biri olsa da zaman içerisinde diğerlerini gölgede bırakacaktır. İskender'in ölümüyle birlikte devasa imparatorluğu kendi krallıklarını kurmak isteyen generalleri tarafından parçalanmış ve aralarında en başarılarından biri olan Lagos oğlu Ptolemaios ; 1. Ptolemaios Soter yani "kurtarıcı" adını alarak, başkenti İskenderiye olmak üzere Mısır'da bağımsızlığını ilan etmiştir. Bu hırslı adamın faaliyetleri yalnızca yukarıda bahsini geçirdiklerimiz ile de sınırlı kalmamış, İskender'in cenaze konvoyunun önünü keserek büyük fatihin İskenderiye'de defnedilmesini de sağlamıştır. Bilahare Ptolemaios'un kurduğu hanedanlık yalnızca Mısır ile sınırlı kalmayacak ve Cyrenaica , Filistin , Kıbrıs ile Anadolu 'nun muhtelif bölümlerini de kapsayan bir imparatorluğu 300 yıl boyunca yönetecektir. Ancak Ptolemaios hanedanlığının hakimiyet alanı, isyanlar ve Antigonos hanedanı tarafından idare edilen Makedonya krallığı ile Seleukos imparatorluğu gibi İskender'in diğer ardıllarının yükselişe geçmesiyle beraber bilhassa uzak bölgelerdeki topraklarda olmak üzere azalmıştır. Nitekim üç rakip devlet arasındaki güç dengesi mütemadiyen değişmiş fakat mö 48'e gelindiğinde bu muvazene, rakiplerinin ortadan kalkmasıyla birlikte Ptolemaioslar lehine bozulmuştur. Makedonya, mö 146'da başlayan sürecin sonucunda bir roma eyaleti haline gelmiş; Seleukosların mö 64 yılında başlayan taht mücadelesinin akabinde ise Pompeius , Suriye 'yi Roma hükmü altına almıştır. Ptolemaios hanedanlığı ise hasımlarına nazaran daha farklı bir dış politika izlemiş ve Roma'nın gücü daha bölgeye nüfuz etmeden evvel Cumhuriyet ile ittifak içerisinde olmuştur. Ancak Ptolemaioslar hayatta kalsa da Roma'nın genişlemesinden fazla bir yarar sağlanamamış ve hatta bu durum mö 2. yüzyılda başlayan gerilemelerinin ana nedenlerinden birini teşkil etmiştir. İnhitatlarının bir diğer sebebi ise hanedanlık içerisinde sonu gelmeyen taht kavgaları olmuştur. Kız kardeşiyle evlenen 2. Ptolemaios, aile içerisindeki evliliklere dayanan ve hanedanın sonuna kadar sürecek bir gelenek başlatmış; bu sayede diğer aristokrat ailelerin taht üzerinde hak iddia etmelerinin önüne geçmek istemiştir. Fakat bu husus aynı zamanda halefiyet sırasıyla alakalı son derece şiddetli tartışmaların da hasıl olmasına sebebiyet vermiş ve kraliyet ailesinin farklı bireyleri çevresinde gruplaşan zümreler, güç kazanma arzusuyla hizipleşme ile istikrarsızlığa neden olmuştur. Velhasıl sıklıkla baş gösteren iç savaşlar esnasında arabuluculuk görevi üstlenen Roma'nın bir tarafı resmi olarak tanıması, o kişinin hükmüne meşruiyet kazandırmış ancak aynı zamanda krallığın git gide bağımsızlığından yoksun kalmasına da yol açmıştır. Mısır, son derece zengin bir ülkedir ve İskenderiye'nin antik dünyanın en büyük limanlarından biri olması hasebiyle bu verimlilik kısmen ticaretten kaynaklanıyor olsa da ahvalin bu şekilde hasıl olmasındaki başlıca etken tarımdır. Nil nehri 'nin her sene yaşadığı taşkınların ardından suların çekilmesiyle birlikte çiftçiler nemli ve verimli toprağa ekim yapmaktadırlar. su baskının boyutları seneden seneye değişmekte; Eski Ahit 'in Yaratılış Kitabı 'nda ifade ettiği gibi kimi zaman bolluk, kimi zaman ise kıtlık yaşanmaktadır. Nihayetinde Nil vadisi'nin eşsiz bereketi yüzyıllar önce kadim mısır uygarlığının gelişmesini ve inşa ettiği muazzam anıtları mümkün kılmıştır. Hülasa Ptolemaiosların gücü Mısır'a bağlıdır ve çoğu kendilerinden önce de var olan gelişkin bürokrasi sistemi, bu verimden optimum şekilde faydalanmalarını sağlamaktadır. Yine, tapınaklar, sistemin önemli bir parçasını oluşturmaktadır ve bunların ekseriyeti Helenleşme ye maruz kalmadan kadim Mısır din ve inanışlarını devam ettirmektedirler. Geniş arazilere sahip olmalarının yanı sıra önemli üretim ve ticaret merkezleri durumundaki tapınakların imtiyazlı statüleri vardır ve çoğu vergiden muaf tutulmaktadır. Binaenaleyh mö 1. asırda pek çok hırslı Romalı için Mısır, büyük bir servete kavuşma olanağı sunmaktadır. Yazımızın bir diğer konu başlığı olan Mısır kraliçelerinin tartışmasız en meşhurlarından biri olan Kleopatra 'nın yaşamı ise bambaşka bir hikayedir. Kleopatra'nın babası olan 12. Ptolemaios, 9. Ptolemaios'un gayri meşru oğludur. 9. Ptolemaios, annesi tarafından ortak hükümdar ve "koca" ilan edilerek mö 116'da tahta çıkarılmış, bilahare obez kardeşi 10. Ptolemaios lehine iktidardan "feragat" etmiştir. Nihayetinde ise geri dönüp hem annesini hem de kardeşini zorla tahttan indiren 9. Ptolemaios, mö 81'deki ölümüne dek hüküm sürmüştür. Kendisinin halefi olan yeğeni 11. Ptolemaios, aynı seleflerinde olduğu gibi "koca ve ortak hükümdar" sıfatıyla üvey annesiyle birlikte idareyi ele almış; daha sonra ise bir suikast sonucunda hayatını kaybetmiştir. Ardılı 12. Ptolemaios, Sulla tarafından Mısır kralı olarak tanınmış ve kendisine Yeni Dionysos ismini takmıştır. Ancak Kleopatra'nın babası halk arasında biraz da alayla Auletes yani flütçü olarak bilinmektedir. Mö 65 yılında Crassus , Censor luğu esnasında 10. Ptolemaios'un ülkesini Cumhuriyet'e miras bıraktığı vasiyetine dayanarak Mısır'ı roma topraklarına katmaya çalışmış fakat başarılı olamamıştır. Ancak Romalıların, Mısır'ın sahip olduğu zenginliği ele geçirme arzusunun sonu yok gibi gözükmektedir. Nitekim mö 59'a gelindiğinde konsül olarak görev yapan Caesar , Roma halkının "dostu ve müttefiki" şeklinde tanınması karşılığında 12. Ptolemaios tarafından söz verilen 6.000 talentlik muazzam ölçekteki rüşveti Pompeius ile paylaşmış ve bu durum şüphesiz Caesar'ın Mısır'a kaçmasına neden olan mö 58 yılındaki ayaklanmanın nedenlerinden birini teşkil etmiştir. Tahtı ele geçirmek için ihtiyaç duyduğu desteği sağlamak adına Roma'yı ziyaret eden Ptolemaios'un bu esnada 11 yaşındaki kızı Kleoptra'yı da yanına almış olması muhtemeldir. Pek çok kişi, bahsini geçirdiğimiz üzere, Mısır'a sefer çıkmak için "yanıp tutuştuğundan" ve minnettar bir kralın göstereceği lütufların cazibesine kapıldığından söz konusu durum şiddetli tartışmaları da beraberinde getirmiştir. Ptolemaios'u yeniden tahta çıkarma görevi mö 57 senesinin konsülü olan Publius Lentulus Spinther 'e ( Corfinium 'da Caesar'a teslim olan kişidir) verilmiş ama rakiplerinin (senato) bunu "yanında bir ordu olmadan" yapması gerektiğine kanaat getirmesiyle birlikte mezkur plan hayata geçirilememiştir. Nihayetinde Auletes 'in tahta çıkabilmesi için kendisi sürgüne gönderildikten sonra vekaleten yerine geçen kızı 4. Berenike 'yi öldürmesi gerekmiş ancak bu saltanatı da uzun ömürlü olmamış ve mö 51'de hayatını kaybetmiştir. Auletes'in yani 12. Ptolemaios'un ölümünün akabinde taht, üçüncü kızı olan meşhur 7. Kleopatra ile büyük oğlu 13. Ptolemaios'a kalmıştır. Vasiyetinin bir kısmını Roma'ya emanet etmesi ise Cumhuriyet'in gücünü tanıdığının bir işaretidir. Abla ve kardeş, geleneğe uygun olarak evlenir. Genç yaşına rağmen güçlü bir karaktere sahip olan Kleopatra, saltanatının ilk yıllarında çıkardığı fermanlarda kardeşinin isminden dahi bahsetmeyecektir. Çocuk yaştaki kral ise henüz ablasının karşısına çıkamamakta ancak hadım Pothnius ile ordunun kumandanı Akhillas 'ın başını çektiği hizip tarafından mücadele için hazırlanmaktadır. Ahvalin bu şekilde hasıl olması ise halk arasında yavaş yavaş huzursuzluğun baş göstermesine de sebebiyet vermiştir. Mö 49'da Pompeius, oğlu Gnaeus 'u Mısır'a göndererek Makedonya'da toplanan ordusu için destek talep etmiştir. Kleopatra bu isteği geri çevirmemiş ve zamanında Gabinius tarafından geride bırakılmış bir bölük askerin yanı sıra elli gemilik bir yardımda bulunmuştur. İmparatorluğun gücü ve babasının Pompeius'a olan borcu göz önüne alındığında Romalıların taleplerini yerine getirmek son derece mantıklıdır ancak bu tutum bilhassa halk nezdinde hoş karşılanmamıştır. Ordunun ekseriyetini kontrolleri altında tutan naipler, vaziyetten görev çıkarmaya karar vermişler ve bunun sonucunda İskenderiye halkının da desteğiyle Kleopatra başkentten sürülmüştür. Arabistan ve ardından Filistin 'e sığınan kraliçe, ancak mö 48'in yazında ordusuyla birlikte tahtı ele geçirmek üzere geri dönebilmiştir. Kaderin bir cilvesiyle tam bu esnada önce Pharsalus Muharebesi 'nin mağlubu kaçak Pompeius, daha sonra ise onun peşindeki muzaffer Caesar Mısır'a ayak basmıştır. Bu nihai varış noktasında Büyük Pompeius başından olacak iken, Gaius ise kendisini hiç beklemediği bir savaşın taraflarından biri olarak bulacaktır ... (bkz: İskenderiye Savaşı ) Kleopatra ismi, antik dünyanın günümüze ulaşanlar arasında en fazla tanınanlardan biridir ancak buna rağmen onun gençlik yılları veyahut Caesar ile olan ilişkisine dair pek fazla bilgiye sahip değiliz. Hayatının daha sonraki dönemleri ve Marcus Antonius ile ilişkisi hakkında daha çok şey biliyoruz lakin elimizdeki kaynakların Kleopatra 'nın ölümünden çok sonra yazıldığını ve aşıklar ile savaşa giren Augustus 'un propagandasından mütevellit çarpıtıldığını göz ardı etmemeliyiz. Velhasıl dönemi incelerken Kleopatra'nın popüler kültürdeki imajından azade bir şekilde kesin bildiğimiz konular üzerinden yorum yapmak daha doğru olacaktır. Caesar mö 48 yılında Mısır'a vardığında Kleopatra, neredeyse 21 yaşındadır ve 4 seneden beri kraliçelik görevini ifa etmektedir. Son derece zeki olmasının yanında üstün bir Hellen tedrisatından da geçmiş olan Kleopatra, geç tarihli kaynaklara göre kozmetik ve kuaför lükten bilim ve felsefeye kadar uzanan birçok farklı konuda kitaplar yazmıştır. Aynı şekilde, seçkin bir dilbilimci de olan kraliçe, komşu ülkelerin lideriyle konuşurken çevirmene ihtiyaç duymamaktadır. Kleopatra bir " outsider " olmasına rağmen Mısır'ın geleneksel inanışlarını desteklemiş ve bununla beraber dini ritüellerin detayları ile son derece yakından ilgilenmiştir. Yaşamının ilerleyen dönemlerinde, kendisini bir Yunan tanrısına benzeten babasının aksine bir Mısır tanrıçası seçmiş ve Yeni İsis lakabını almıştır. Plutarkhos 'a göre Ptolemaios Hanedanlığı'nın Mısır dilini konuşabilen ilk üyesi olan kraliçe, aynı zamanda son derece acımasız da bir hüviyete sahiptir. Kleopatra'ya yönelik en sık sorulan sorulardan biri de gerçekte neye benzediğine dairdir. Bastırdığı sikkelere bakacak olursak sert bir görünüşe sahiptir ancak elbette bunun nedeni betimlerin onu güzel gösteren bir portre sunma değil, kudret ve otoritesini yansıtma amacı taşımasıdır. Muhtelif sikkelerde korozyon nedeniyle uzun, kavisli burnu ve sivri çenesi daha belirgin bir hal almış olsa da Aşkelon 'da basılan diğerleri daha genç ve yumuşak hatlı bir kadını tasvir etmektedir. Madeni paralar ve büstler, kraliçeyi istinasız bir biçimde arkadan toplanmış saçlarıyla (akademik dünyada geleneksel olarak bu saç tarzına kavun şekli denir) ve Helenistik hükümdarlara özgü diadem ile (bir çeşit taç) lanse ederler. Önünde sonunda Kleopatra'nın son derece çekici bir kadın olduğunu ve hangi devirde yaşarsa yaşasın böyle kabul edileceğini söylememiz gerekir. Güzel olmasının yanı sıra zeki, çok yönlü, latif, canlı ve son derece cazibelidir. Buna bir kraliçe olmanın ona verdiği alımı ve politik önemi de kattığımızda çağının en kudretli Romalılardan ikisini etkilemesinde şaşırılacak bir taraf yoktur. Ne saç, ne de ten rengi bilinmektedir. kimilerine göre siyahi olduğu iddia edilse de bu kanıyı destekleyecek bilimsel bir veri bulunmamaktadır. Ptolemaioslar, Makedonyalı bir hanedandır fakat ailede hem yunan hem de pers kanı bulunmaktadır (evlilikler hasebiyle). Kraliçenin annesinin kimliği konusu da tartışmalıdır. Eğer babası iddia edildiği gibi öz kardeşi ile evlendiyse mezkur denkleme babaanneyi de katmamız gerekecektir. Zira babaannesinin bir cariye olduğu yönündeki yaygın savda gerçeklik payı var ise; bu onun Makedonyalı olmadığı, Mısır'dan veya daha uzaklardan geldiği anlamını taşımaktadır. Ancak daha önce de ifade ettiğimiz gibi elimizdeki verilerden yola çıkarak kesin bir yargıya varmak mümkün değildir. Mevzubahis muğlak durum da kaçınılmaz bir şekilde muhtelif Kleopatra profillerinin hasıl olmasına sebebiyet vermiştir. Konuya dair daha fazla bilgi edinmek isteyenlere Adrian Goldsworthy'den Caesar, Plutarkhos'tan Marcus Antonius ve Emil Ludwig'ten Kleopatra adlı eserleri tavsiye ediyorum.